واژه نامه اصطلاحات ساعت مچی

اصطلاحات تخصصی مربوط به ساعت ها نیز مانند خودرو و کامپیوتر، تقریباً به پیچیدگی همان ماشین الاتی است که موجب کار کردن آنها می شود. بسیاری از ساعت بازان دائماً اصطلاحاتی نظیر کالیبر (سیستم حرکتی ساعت)، نوسانات و کامپلیکیشن را بدون توجه به معنای آنها برای افراد غیرمتخصص در مباحث مروبط به ساعت، به کار می برند. آنها همچنین اصطلاحات تخصصی ساده ای نیز بکار می برند که بیشتر معنای جواهر می دهد و از لغات در ظاهر ترسناکی استفاده می کنند که در اصل بسیار ساده هستند. برای یک وقت شناس تازه کار یک فرهنگ لغات ساده می تواند به از بین بردن سردرگمی کمک کند. این فرهنگ لغات را به عنوان مرجع خود در نظر بگیرید.

اتوماتیک: یک ساعت مکانیکی که به جای پیچاندن دسته کوک، با حرکت مچ دست دارنده ی آن کوک می شود. حرکات مچ دست موجب حرکت وزنه تعادل ساعت (که روتور نامیده می شود) می گردد که در پی آن به فنر اصلی ساعت نیرو وارد شده و چرخ دنده ی ساعت به چرخش در می آید.

رقاصک ساعت: یک چرخ وزن دار که با یک سرعت ثابت به نوسان درمی آید (معمولاً یک نوسان در کسری از ثانیه) و متعاقباً چرخ دنده ی ساعت را به حرکت در آورده و اجازه می دهد عقربه های ساعت به سمت جلو حرکت کنند.

فنر تعادل: یک فنر ظریف است (معمولاً از جنس فلزاست ولی گاهی از سیلیکون نیز ساخته می شود) که به رقاصک ساعت متصل بوده و سرعت نوسانات رقاصک را تنظیم می کند و اکثراً به آن فنر رقاصک نیز می گویند.

جعبه فنر ساعت: یک محفظه ی بسته استوانه ای شکل دندانه دار است که حاوی فنر اصلی ساعت است و انرژی ذخیره شده ساعت را در خود نگه می دارد. انرژی ذخیره شده ساعت با اضافه کردن جعبه فنر اضافی می تواند بیشتر شود.

بازل (حلقه دور صفحه): یک حلقه فلزی (گاهی سرامیکی) است که صفحه شیشه ای روی ساعت را محاصره می کند. معمولاً این حقله ها قابلیت چرخیدن بر روی صفحه ساعت (معمولاً ساعت غواصی) را دارند و دارای مقیاس اندازه گیری زمان و عوامل دیگر می باشد. بعضی از این حلقه ها ثابت بوده و یا فاقد مقیاس اندازه گیری هستند و صرفاً جنبه ی تزئینی دارند.

پل: صفحه یا میله ای که به صفحه اصلی ساعت وصل شده و یک قابی را تشکیل می دهد که در ساعت های مکانیکی اجزاء درونی ساعت را در خود جای می دهد.

کالیبر: مترادف نیروی محرکه و یا موتور ساعت است و اکثراً زمانی این واژه به کار می رود که سازنده ساعت برای موتور آن یک مدل خاص را نامگذاری کند.

قاب پشتی: قسمت پشتی ساعت که برای دسترسی به قسمت های داخلی ساعت قابل برداشته شدن است.

ساعت کرنوگراف: نوعی از ساعت که علاوه بر نشان دادن زمان معمولی یک کرنومتر شمار اضافه هم دارد. یک ساعت کرنوگراف می تواند مکانیکی، کوارتز یا ترکیبی از این دو باشد. این ساعت از طریق چند مهره برجسته اطراف قاب ساعت فعال می شود.

کرنومتر: نوعی از ساعت که مستقلاً توسط مؤسسه رسمی سنجش کرنومتر در کشور سوییس یا سایر مراکز رسمی در کشورهای دیگر مورد آزمایش قرار گرفته است. در حالت دوم، این ساعت ها در یک دوره ی چند روزه در شش حالت مختلف و در 3 دمای متفاوت مورد آزمایش قرار گرفته و باید در ساعت های مکانیکی روزانه بین -4/+6 ثانیه و در ساعت های کوارتز روزانه +-0/7 ثانیه عملکردشان صحیح باشد.

کامپلیکیشن (قابلیت های اضافی): یک قابلیت اضافی است که چیزی فراتر از ساعت را نشان می دهد مثل زمان سنج، تقویم یا ماه شمار. این قابلیت های اضافی نیازمند قطعات بیشتری در ساعت می باشند و همین موجب پیچیدگی بیشتر ساختار و گرانتر بودن قیمت آنها می شود.

دسته کوک: یک دکمه ی کوچک در یک طرف قاب ساعت بوده که از آن برای تنظیم کردن زمان و تاریخ استفاده می شود و اگر ساعت مکانیکی شما اتوماتیک نباشد، از آن برای کوک کردن ساعت استفاده می شود.

کریستال: محافظ شیشه ای که صفحه ی ساعت را پوشش می دهد و از یاقوت کبود مصنوعی، اکریلیک و یا شیشه ساخته می شود. یاقوت کبود مصنوعی گران ترین نوع برای تولید این جنس است اما به طور قابل ملاحظه ای نسبت به اکریلیک و شیشه در مقابل خراشیدگی مقاوم تر است.

قلاب: نوعی از سگک بند ساعت است که بر روی خود تا شده و سپس بسته می شود. این قلاب باعث می شود پوشیدن و درآوردن بند ساعت راحت تر شود همچنین از سابیده شدن و کش آمدن بند چرمی ساعت نیز جلوگیری می کند.

نمایشگر اعداد: که به آن صفحه ساعت نیز می گویند. این صفحه، زمان، سایر مشخصات عددی، نشانه ها و عقربه های ساعت را نشان می دهد.

ساعت غواصی: این ساعت نوعی ساعت ضد آب است اما هر ساعت ضد آبی لزوماً ساعت غواصی نیست. ساعت های غواصی واقعی باید واجد یک سری شرایط خاص استاندارد غواصی مثل ایزو 6425 باشند که برای کسب این استاندارد ویژگی هایی چون مقاوم بودن در برابر آب تا عمق 200 متری، بازل چرخشی یک جهته و مدل خاصی از درخشندگی لازم است.

چرخ دنگ: یکی از اجزاء داخلی ساعت های مکانیکی است که نیرو را از کوک ساعت از طریق به حرکت درآوردن چرخ تعادل با یک سرعت یکنواخت، به موتورعقربه ثانیه شمار منتقل می کند. اکثر ساعت های مدرن از اهرم چرخ دنگ استفاده می کنند که شامل چرخ دنده فرار و یک اهرم همراه با صفحه است. چرخ دنده فرار به جعبه چرخ دنده متصل است (که انرژی را از فنر اصلی دریافت می کند) و این اهرم و صفحه ها چرخ دنده فرار را با یک سرعت ثابت قفل و آزاد می کنند. این قطعه، باعث صدای تیک تیک ساعت است.

قاب پشتی نمایشگر: که به آن قاب پشتی روباز هم می گویند، یک قاب شفاف در پشت ساعت است که اجزاء درونی موتورساعت را در معرض نمایش می گذارد.

ضربان: سرعت تیک تیک کردن ساعت را می گویند. این سرعت به وسیله محاسبه تعداد لرزش در هر ساعت یا hertz قابل اندازه گیری است. اکثر ساعت های مکانیکی مدرن مرغوب 28800 لرزش در هر ساعت (4hz) دارند. ساعت هایی که تعداد ضربانشان 36000 یا بیشتر است ((5hz، ساعت های پرتپش در نظر گرفته می شوند. این ضربان ساعت توسط نوسانات رقاصک کنترل می شود.

کرنوگراف بازگشتی: نوعی از کرنوگراف (زمان سنج) است که می تواند بدون متوقف کردن عملکرد زمان سنج اصلی (که در زمان سنج های معمولی این عمل ضروری است)، مجدداً تنظیم گردد. این ویژگی برای خلبانان و سایر افرادی که نیاز دارند در مدت زمان کوتاهی چندین زمان مختلف را ضبط کنند، مفید است.

واشر: یک حقله ساخته شده از لاستیک، نئوپرن یا فلز است که برای پر کردن فضاهای خالی میان قاب اصلی ، قاب پشتی، صفحه شیشه ای و دسته کوک ساعت به کار می رود تا از ورود آب یا گرد و غبار به داخل موتور ساعت و ایجاد آسیب به آن جلوگیری کند.

چرخ دنده ها: مجموعه ای از دنده ها که نیرو را از شاه فنر به چرخ دنگ منتقل می کنند.

GMT: اگرچه این اصطلاح مخفف ساعت جهانی گرینویچ می باشد (Greenwich Mean Time) ، ساعتی که از آن به عنوان ساعت GMT یاد می شود، قابلیت دنبال کردن دو منطقه زمانی جدا را به صورت همزمان دارد. این ساعت ابتدا توسط رولکس برای ملوانان در دهه 50 میلادی ساخته شده است و به ویژه برای افرادی که به طور مداوم پرواز می کنند مفید است.

گیلوش: یک سری طرح های تزئینی حکاکی شده شامل چندین خط درهم تنیده ی پیچیده است که معمولاً بر روی صفحه نمایشگر ساعت قرار دارند.

قطع کننده ثانیه: که متوقف کننده ثانیه نیز نامیده می شود، عملکردی است که در آن با بیرون کشیدن دسته کوک ساعت، عقربه ثانیه شمار متوقف می شود. این عملکرد موجب می شود تا تنظیم کردن ساعت با ساعت های دیگر آسان گردد.

محرک دستی: به ساعت های مکانیکی اشاره می کند که به طور اتوماتیک کار نمی کنند. در این ساعت ها برای به کار انداختن شاه فنر باید دسته کوک را به شکل دستی چرخاند.

Haute Horlogerie: واژه ای فرانسوی که در انگلیسی به معنای هنر ساعت سازی است. از این واژه برای متمایز ساختن انواع ساعت یا ساعت سازانی به کار می رود که نسبت به سایرین دارای مهارت بالایی در زمینه طراحی ساعت هستند و همچنین در تولید و به پایان رساندن این پروسه از خود نوع آوری های تخصصی بروز داده اند.

ساعت سازی: به علم یا هنر محاسبه زمان اطلاق می شود.

ساعت هوشمند ترکیبی: نوعی از ساعت است که دارای صفحه نمایش طراحی شده به سبک کلاسیک بوده (معمولاً از نوع کوارتز) اما برخی کارایی های هوشمند دیجیتال را نیز دارد من جمله پیگیری فعالیت ها و اطلاع رسانی.

شاخص ها: علامت های روی صفحه نمایشگر ساعت که به جای نشان دادن اعداد زمان را نشان می دهند. در ساعت های مرغوب تر این نشانه ها به جای آنکه روی صفحه چاپ شوند، به آن چسبیده می شوند.

جواهرات: یاقوت های مصنوعی (گاهی یاقوت کبود مصنوعی) که به عنوان یاتاقان برای سنگین ترین قسمت موتور ساعت استفاده می شود تا اصطکاک میان اجزاء متحرک موتور را کاهش داده و طول عمر موتور ساعت را افزایش دهد. این جواهرات نسبت به فلزات، سطح صیقلی تری دارند. به عنوان مثال ضریب اصطکاک بین دو قطعه ی فلزی برابر با 0.58 است در حالی که ضریب اصطکاک میان یاقوت کبود بر روی فلز برابر با 0.15 می باشد. از جواهرات فقط برای افزایش بهتر عملکرد موتور استفاده می شود نه برای تزئینات.

آویز: قطعات بیرون زده ی فلزی در بالا و پایین بدنه ساعت که محل اتصال بند ساعت به بدنه ی اصلی است. دو طرف پایین این قطعات یک میله ی فنر دار را نگه می دارد که بند های ساعت را در جای خود محکم می کند.

درخشش: که به طور محاوره به آن لوم می گویند، نوری است که توسط اعداد و اجزاء و عقربه های روکش شده با نوعی مواد نور افشان ساطع می شود. در مدل های اولیه ساعت از رادیوم های رادیواکتیو برای ایجاد این درخشش استفاده می شده است اما در مدل های جدید ساعت از مواد نورافشان غیر رادیواکتیوی مثل استرانسیوم آلومینات استفاده می کنند.

خاصیت آهن ربایی: اجزاء فلزی داخل ساعت می توانند در مواجه با یک میدان مغناطیسی خاصیت آهن ربایی پیدا کرده و موجب بروز خطاهای بسیاری در عملکرد ساعت شوند. این اتفاق اکثراً زمانی رخ می دهد که چرخ دنگ خاصیت مغناطیسی پیدا کرده و به خودش می چسبد و موجب می شود ساعت سریع تر از حد معمول کار کند. خوشبختانه این این مشکل می تواند به سرعت و به راحتی در ساعت سازی و یا در منزل رفع شود. اگرچه این این مشکل به اندازه کافی بزرگی هست اما بعضی از ساعت سازان خبره از جعبه های ظریف فلزی برای محافظت از موتور ساعت در برابر میدان مغناطیسی استفاده می کنند و یا چرخ دنگ های سیلیکونی که امکان مغناطیسی شدن ندارند به کار می برند.

صفحه اصلی: صفحه پایه ای که تمام اجزاء موتور ساعت های مکانیکی بر روی آن سوار می شوند.

شاه فنر: یک فنر لوله ای که با کوک شدن ساعت جمع شده و انرژی ساعت را ذخیره می کند و فشار ناشی از باز شدن این فنر ساعت را به کار می اندازد. این فنر در یک محفظه ی کوچک استوانه ای به نام بارل قرار دارد.

کارخانه ساعت سازی (Manufacture d’Horologie): اصطلاحی فرانسوی که معمولاً به شکل خلاصه تولید نامیده می شود، به شرکت سازنده ی ساعت اطلاق می گردد که به جای اینکه قطعات ساخته شده توسط سازنده های دیگر را بر روی هم سوار کند، تمام اجزاء ساعت های خود را (از جمله موتور)، در محل تولیدی خودش می سازد.

موتور ساعت: مکانیزم داخلی ساعت که می تواند مکانیکی (خودکار یا کوکی) و یا کوارتز (باطری) باشد. بیشتر سازنده های ساعت به موتور و نیروی محرکه ساعت خود کالیبر می گویند. در موتورهای مکانیکی قطعات اصلی شامل فنر اصلی، چرخ دنده ها، چرخ دنگ و چرخ تعادل می باشند و در موتورهای کوارتز قطعات اصلی شامل باتری، مدار میکروچیپ، روکش شیشه ای کوارتز و موتور پله ای هستند. اکثر موتورهای مرغوب (چه مکانیکی و چه کوارتز) در کشور سوئیس ساخته می شوند چه توسط خود سازندگان برند های ساعت و چه توسط موتور سازان بزرگ مثل ETA و VALJOUX. اگرچه شرکت های ژاپنی و چینی نیز صنعت پر رونق ساعت سازی مخصوص به خود را دارند.

ذخیره انرژی: مدت زمانی که یک ساعت مکانیکی بعد از کوک شدن کامل می تواند کار کند. اکثر ساعت های غیر پیشرفته ذخیره انرژی در حدود 40 ساعت دارند و این در حالی است که ساعت های پیشرفته می توانند تا چند روز کار کنند. گاهی اوقات ساعت ها دارای بخش سنجش انرژی هستند که نشان می دهد ساعت چقدر کوک شده است.

هل دهنده: دکمه ای در ساعت های کرنوگراف وجود دارد که می تواند مکانیزم کرنوگراف را شروع، متوقف و مجدداً تنظیم کند. اکثر ساعت های کرنوگراف دو دکمه ی هل دهنده دارند. یکی برای شروع و متوقف کردن کرونوگراف و دیگری برای تنظیم مجدد آن.

کوارتز: ساعت کوارتز یک ساعت باتری دار است. این باتری از طریق مدار میکروچیپ سیگنال را به یک قطعه کوارتز شیشه ای ارسال می کند که باعث ایجاد لرزش با یک ریتم دقیق می شود. این لرزش ها عملکرد موتور پله ای ساعت را تنظیم می کنند که در نهایت موجب حرکت عقربه های ساعت می شود. ساعت های کوارتز در مقایسه با همتای مکانیکی خود، دقیق تر، قابل اعتمادتر و ارزان تر هستند. این در حالی است که طرفداران ساعت های مکانیکی، این ساعت ها را به دلیل اجزاء داخلی ساده ترشان چندان جذاب نمی دانند.

کرنوگراف Rattrapante: که به آن کرنوگراف دوتایی و یا کرنوگراف ثانیه جدا نیز می گویند، نوعی از ساعت است که یک عقربه ثانیه شمار و یک دکمه تنظیم اضافه بر کرنوگراف معمولی دارد. این عقربه ثانیه شمار اضافه به طور همزمان با ثانیه شمار معمولی به حرکت درمی آید اما متوقف شدنش به وسیله همان دکمه تنظیم اضافه است و به فرد این امکان را می دهد که دو زمان مختلف را به طور همزمان ضبط کند.

تکرارکننده: یک قابلیت ارزشمند که با فشردن دکمه ی روی قاب اصلی ساعت برای نشان دادن زمان، صدا تولید می کند.

معکوس کننده: مشخصه ای که بر روی صفحه نمایشگرساعت به جای ترسیم یک دایره کامل بخشی از آن را ترسیم می کند. وقتی این قطعه یک دور کامل دایره را طی می کند، با حرکت معکوس مجدداً بر روی نقطه صفر تنظیم می شود و اکثراً برای نشان دادن ساعت، دقیقه و یا تاریخ استفاده می شود.

سیلیکون: استفاده از این ماده ی شبه فلز امروزه در ساعت سازی خصوصاً در ساختن فنر تعادل و چرخ دنگ در حال شایع شدن است. این شایع شدن به این دلیل است که سیلیکون برعکس فلز در مقابل تغییرات دما و تغییرات مغناطیسی واکنش نشان نمی دهد و به روغن کاری نیز نیاز ندارد. در نتیجه ساعت های دارای اجزاء سیلیکونی برخلاف دیگر ساعت های دارای اجزاء فلزی، دقیق تر، قابل اطمینان تر و در مقابل تغییرات مغناطیسی مقاوم تر هستند.

اسکلتی: همانند قاب های نمایشگر، اجزاء داخلی ساعت در این نوع نیز قابل مشاهده می باشند و به این دلیل که در این مدل، صفحه نمایشگرساعت شفاف و یا برش خورده است، موتورساعت از روی صفحه قابل مشاهده است.

ثانیه شمار: یک صفحه عقربه دار کوچک که جدای از ساعت و دقیقه شمار، ثانیه ها را نشان می دهد.

توربیلون (Tourbillon): نوعی چرخ دنگ که داخل یک محفظه ی چرخشی قرار دارد و برای مقابله با آثار مخرب جاذبه بر روی موتور ساعت عمل می کند. درحالی که موتور برای ساعت های جیبی طراحی شده بود، استفاده از آن در ساعت های مچی نشان دهنده ی قابلیت های زیاد سازندگان ساعت است و به همین دلیل برای این نوع ساعت ها بهای خیلی زیادی مطالبه می شود.

کوک کننده: جعبه یا محفظه ای که به آرامی ساعت اتوماتیک را می چرخاند تا زمانی که ساعت در دست قرار ندارد، فنر اصلی کاملاً کوک شود.

زمان سنج جهانی: نوعی ساعت با صفحه نمایشگر اعداد که می توان آن را برای نمایش 24 منطقه زمانی مختلف که توسط 24 کلان شهر در دنیا ارائه می شوند، تنظیم کرد.