ساعت‌ابزار (Tool Watch) چیست؟
ساعت مچی شاید همه‌کاره‌ترین اَکسسوری تاریخ باشد. ساعت‌های مچی در اشکال مختلف تولید و ابزار ارزشمندی برای خلبانان، کوهنوردان، غواصان، ملوانان و بسیاری افراد دیگر محسوب می‌شوند. آنها به ده‌ها عملکرد و ابزار مختلف مجهز شده‌اند. حتی امروزه، صدها سال پس از اختراع اولین ساعت مچی، نوآوری‌ها در ساخت آنها همچنان ادامه دارد.
از زمان اولین ظهور ساعت‌های مچی چندکاره، ساعت‌هایی با اهداف خاص نیز طراحی و به ساعتابزارها معروف شدند. ساعت غواصی و خلبانی تنها دو نمونه از اشکال فراوان و محتمل ساعتابزارها هستند. در اینجا به تعریف ساعت‌ابزار و به بررسی عمیق‌تر نقش‌هایی که این ساعت‌ها هنوز هم دارند خواهیم انداخت.
تاریخچه‌ی اولیه ساعت‌ابزار
اگرچه ساعت‌سازان عملاً از همان ابتدا عملکردهای اضافی را به ساعت‌های مچی می‌افزودند، اما همانطور که می‌دانیم ساعتابزارها در آغاز قرن بیستم به وجود آمدند.
قبل از بررسی انواع مختلف ساعتابزارها، ابتدا تعریفی برای آنها ارائه خواهیم داد. ساعت‌ابزار نوعی ساعت مچی است که عملکردهای خاصی به آن افزوده شده است. این عملکردهای خاص مرتبط با شغل افراد هستند. به‌عبارت‌دیگر، ساعتابزارها وظیفه‌ای بیش از نشان‌دادن زمان دارند.
در ابتدای پیدایش، ساعت مچی نوعی اَکسسوری زنانه به‌شمار می‌رفت و در آن زمان مردان از ساعت‌های جیبی استفاده می‌کردند. بااین‌حال در طول جنگ جهانی اول، در میدان جنگ ساعت مچی برای سربازان کاربردی‌تر شد. ساعت مچی به سرعت تبدیل به نوعی اَکسسوری مورداستفاده‌ی هر دو جنس (خانم‌ها و آقایون) شد. با افزایش محبوبیت ساعت‌های مچی، عملکردهای بسیاری نیز به آنها افزوده شد. طراحان ساعت به این نتیجه رسیدند که نیاز است ساعت‌های مچی خاصی طراحی شوند که امکانات خاصی را در اختیار حرفه‌های مختلف قرار دهند. ارتش نیز نقش مهمی در تکامل ساعت مچی ایفا کرد. در سال 1929، با همکاری ساعت‌ساز سوئیسی Longines و کاپیتان نیروی دریایی ایالات متحده فیلیپ ون هورن ویمز، ساعت مچی مدل Second-Setting Watch برند Longines طراحی شد. ویمز ناخدای خبره‌ای بود و تخصص او در طراحی ساعتی با عقربه‌ی دوم و با دقت بالا، امری ضروری و حیاتی بود تا پیمایش آسمانی دقیق‌تری انجام شود. بنابراین اولین ساعت‌ابزار به‌طور خاص برای ناوبری و جهت‌یابی در دریا طراحی شد.
تولید انبوه ساعتابزارها
ساخت مدل ساعت مچی یادشده از برند Longines منجر شد بسیاری از ساعت‌های مچی به امکان جهت‌یابی مجهز شوند، اما ساعتابزارها عملکردهای زیاد دیگری نیز پیش‌رو داشتند. قاب پشت‌وروکردنی ساعت مچی مدل Jaeger LeCoultre Reverso برای استفاده در حین بازی چوگان ساخته شد، درحالی‌که برند Omega با ساخت اولین ساعت غواصی در سال 1932 مانع استفاده از ساعت در آب را از میان برداشت.
ساعت مچی مهروموم‌دوگانه‌ی Marine را می‌توان در عمق 135 متری آب نیز استفاده کرد (برند OMEGA نیز همچنان در حال ساخت ساعت‌های غواصی تخصصی است). البته شاید بتوان گفت بیشتر از هر ساعت‌ساز دیگری، برند Rolex از کارایی و چندکاره‌بودن ساعتابزارها استقبال کرده است. این ساعت‌ساز معروف سوئیسی احتمالاً می‌دانست که کاوش در قرن بیستم بهترین راه جلب‌توجه و کسب محبوبیت بین کاربران ساعت‌های مچی است، بنابراین برای رویدادهای بزرگ ساعت می‌ساخت. ساعت‌مچی‌های برند Rolex اولین ساعت مچی‌های ضدآب بودند، از کانال مانش عبور کردند، بر فراز کوه اورست پرواز و به قله‌ی آن صعود کردند، رکوردهای سرعت را شکستند و به گودال ماریاناراه یافتند. این ساعت‌ها امکانات مربوط به جهت‌یابی و ابزارهای فراوان دیگری نیز در خود داشتند که از نظر فنی آنها را به ساعتابزارها تبدیل می‌کرد که فوق‌العاده پیشرفته و گران‌قیمت بودند. در طول بازه‌ی زمانی حدود 100 سال، ساعتابزارها تکامل یافتند و پیچیده‌تر شده‌اند. در اینجا تنها تعدادی از ساعت‌ابزارهای محبوب نیمه‌ی دوم قرن بیستم را بررسی خواهیم کرد.
با اینکه برخی از ساعتابزارها مجهزبه قطب‌نما هستند، بسیاری نیز فاقد این قابلیتند.
انواع ساعت‌ابزار
وقتی بحث ساعت‌ابزار به میان می‌آید، اولین ساعت‌ابزاری که شاید به ذهن بسیاری خطور کند ساعت غواصی است. غواصان حرفه‌ای و علاقمندان به غواضی، نیاز به ساعت‌مچی دارند که قابلیت کار طولانی‌مدت در اعماق آب را داشته باشد.
در هر لیستی از بهترین ساعت‌های غواصی، نام برند Omega همواره به چشم می‌خورد. (چنین ساعتی هم برای جیمز باند کابردی است هم برای شما). این ساعت مچی ساخته‌شده از استیل ضدزنگ علاوه بر تحمل فشار آب در عمق 600 متری، مجهز به دریچه‌ی هلیوم برای جلوگیری از بروز مشکلات در هنگام بازگشت به عمق طبیعی است.
IWC Schaffhausen از برندهای ساعت‌سازی سوئیسی است که ساعت‌ابزارهای نفیس می‌سازد. به‌طورخاص، سری ساعت مچی‌های Ingeniuer هم ادای احترامی به مهندسان است و هم عملکردهای مدنظر آنها را در یک ساعت مچی جای داده است. به‌عنوان‌مثال ساعت مچی اتومات مدل IW323909 نه تنها یک شاهکار عالی مهندسی است، بلکه ساختار فولادی آن از تداخل میدان‌های مغناطیسی در عملکرد ساعت جلوگیری می‌کند.
ساعت مچی‌های خلبانی از متنوع ترین انواع ساعتابزارها هستند. جای شگفتی است که باز هم یک برند ساعت‌ساز سوئیسی، به نام Breitling یکی از بهترین انواع ساعت‌های خلبانی را می‌سازد.
مدل Breitling Cockpit B50 ویژگی‌هایی دارد که خلبان یا هر فردی با پروازهای مستمر می‌تواند از آنها بهره ببرد. از جمله‌ی این امکانات می‌توان به کرونومتر با توانایی تقسیم زمان و اندازه گیری چند زمان بصورت متوالی، منطقه‌ی زمانی دوم، سرعت‌سنج و دستگاهی برای ثبت زمان پرواز اشاره کرد. شاید هیچ یک از این ویژگی‌ها به‌لحاظ فنی در دوران پرواز مدرن ضروری نباشند، اما به‌عنوان پشتیبان (یا صرفاً نوعی بازگشت به گذشته)، ابزاری فوق‌العاده محسوب شوند.
آینده‌ی ساعتابزارها
حقیقت این است که پیشرفت‌های فناوری در سایر زمینه‌ها، شاید موجب جایگزین‌شدن ساعتابزارها با سایر دستگاه‌ها شده باشد، اما به‌هیچ‌وجه جایگزین محبوبیت چنین ساعت‌هایی در بین کاربران ساعت‌های مچی نشده است. طرفداران پروپاقرص و معمولی ساعت‌های مچی علاقه‌ی یکسانی به ساعت‌ابزارهایی با عملکردهای گسترده و جالب دارند. البته ساعت‌های هوشمند این قابلیت را دارند که چندین عملکرد متفاوت را در یک ساعت مچی جمع کنند، اما کاربران ساعت‌های مچی همچنان به ساعت‌هایی علاقه دارند که حس می‌کنند مختص آنها و نیازهایشان طراحی شده است.
احتمالاً به همین دلیل است که بسیاری از برندهای ساعت‌های لوکس به ساخت ساعتابزارها ادامه می‌دهند. آنها می‌دانند کاربرهایشان سلیقه و نیازهای بسیار خاصی دارند و چنینی کاربران برای به‌دست‌آوردن آنچه می‌خواهند پول خوبی هم خواهند پرداخت. حتی اگر یک ساعت کوهنوردی چندکاره به اندازه‌ی گذشته اهمیت نداشته باشد، به‌خصوص اکنون که راه‌های بسیار دیگری برای بالارفتن از کوه وجود دارد، برند Alpina از تولید Alpiner 4 برای کوهنوردان باهوش خود دست نخواهد کشید. با افزایش محبوبیت ساعت‌های هوشمند و کاهش نیاز به ساعتابزارها (حداقل به لحاظ تئوری)، ممکن است منسوخ‌شدن چنین ساعت‌هایی اجتناب‌ناپذیر باشد. البته برای وقوع چنین رخدادی هنوز چند دهه‌ای باقی مانده است. ساعتابزارها از نظر کارایی و مد به پیشرفت خود ادامه خواهند داد. تا زمان حضور مهندسان، خلبانان، غواصان و پرسنل نظامی بازار برای ساعت‌های مچی خوش‌ساخت و زیبا همچنان داغ خواهد بود. زنده باد ساعت‌ابزار!