چگونه از ساعت مکانیکی خود مراقبت کنیم؟
داشتن یک ساعت مچی مکانیکی تجربة فوق‌العاده‌ای از یک وسیلة آنالوگ در دنیایی است که همه‌چیز دیجیتالی شده است. بخشی از دلربایی ساعت های با موتور مکانیکی دانستن این نکته است که فن‌آوری به‌کاررفته در آن، حتی در جدیدترین ساعتهای آنالوگ، به قرن‌ها پیش بر می‌گردد. بیشتر بخش‌های ساعتهای مچی مکانیکی، ماشین‌هایی محکم و کوچک هستند. با این حال همانند یک موتور کارگذاشته‌شده در یک ماشین، این ساعتهای مچی مکانیکی نیز به مراقبت و توجه نیاز دارند. غفلت از این کار در طول زمان منجر به پرداخت هزینه بابت خراب‌شدن آن خواهد شد. این مقاله برای کمک به شما در راستای نگهداری از ساعتتان در بهترین وضعیت و حفظ کارآمدی همیشگی آن، نقطة شروع خوبی است.
کوک کردن یا استفاده منظم
ما همیشه می‌شنویم که دست‌کردن ساعت چقدر مهم است و می‌دانیم که گاهی، ما احتمالا نسبت به این قضیه بیش از آگاه شده‌ایم. ولی در واقعیت، این توصیه یکی از ارزشمندترین توصیه‌هاست. موتور ساعتهای مچی مکانیکی معمولاٌ از یک فنر اصلی نیرو می‌گیرد که یا به‌صورت دستی توسط تاج پیچانده می‌شود یا اگر ساعت خودکار باشد به وسیلة یک وزنة در حال نوسان حرکت می‌کند. دست‌کردن ساعت به این مکانیسم اجازه می‌دهد تا آزادانه حرکت کند و تنش وارده به فنر را آزاد می‌کند که فرآیندی مهم برای حفظ طول عمر و دقت ساعت است. بنابراین، اطمینان از تنظیم منظم ساعت یا دست‌کردن آن نکتة مهمی است. علاوه بر این، گاهی ثابت‌ماندن یک موتور برای مدت‌زمان طولانی میتواند روغن‌ها و روان‌کننده‌های آن را خشک کند که این اتفاق مشکلاتی را در آینده ایجاد خواهد کرد.
سوال متداول این است که آیا باید موتور کرونوگراف را در حال کار کردن نگه داریم یا خیر، و پاسخ صحیح این است که این مورد در هر صورت اهمیت زیادی ندارد. ادامة حرکت یک کرونوگراف به صورت ثابت، به تدریج سایش زیادی به اجزا وارد می‌کند. با این حال، همان‌طور که در بالا گفته شد، حرکت‌نکردن آن نیز باعث خشک‌شدن روغن‌ها و روان‌کننده‌ها می شود و مشکلات دیگری را در ادامه ایجاد می‌کند. ساعت مکانیکی ماشین پیچیده‌ای است که برای استفاده‌شدن طراحی شده است، پس همیشه از آن استفاده کنید. چرا که نه؟ سوال رایج دیگری مربوط به کوک‌کنندة ساعت است و این که آیا به آن نیازی هست یا خیر. مجددا پاسخ صحیح این است که به میزان استفادة شما از ساعت بستگی دارد. اگر دستگاه شما تقویم دار است، لازم است که آن را روی کوک‌کننده نگه دارید تا نیاز به تنظیم مجدد آن که اغلب کار دشواری است، نباشد. در هر صورت اغلب ساعتهای مچی می‌توانند برای مدتی بی‌حرکت بمانند و این توقف به ساعت آسیبی نمی‌زند مشروط بر اینکه شما آن را هر چند وقت یکبار کوک کنید.
ساعت را از آهنرباها دور کنید
به آهنرباها به عنوان دشمن ساعتهای مچی مکانیکی نگاه کنید. همان اثری که کریستال‌های سبز درخشان بر سوپرمن داشتند، آهنرباها می‌توانند بر توان زمان‌سنجی ساعت مچی شما داشته باشند. یکی از آسیب‌پذیرترین اجزا در اغلب موتورهای‌های مکانیکی فنر تعادل است. فنر تعادل قطعه‌ای که در هر ثانیه بارها فشرده و باز می‌شود تا تیک‌تیک ثابت حرکت را تنظیم کند. برای انجام این کار، این قطعه باید کوچک و حساس باشد که ضخامت آن اغلب فقط 0.03 میلی‌متر است. این ظرافت میتواند مشکل‌ساز باشد. اگر فنر تعادل ساعت شما به‌طور کامل ضدمغناطیسی نباشد، درواقع این فنر میتواند در صورت قرارگیری در یک میدان مغناطیسی به خودش بچسبد. این اتفاق بر توانایی تنظیم مناسب ساعت اثر می‌گذارد و پیش از آنکه شما متوجه شوید، ساعتتان دیگر قادر به تنظیم درست زمان نیست. در بدترین سناریوی ممکن، قطعات استیل درون یک ساعت ممکن است چنان مغناطیسی شوند که خودشان میدان مغناطیسی ایجاد کنند که این اتفاق مشکل را بدتر می‌کند.
اگر متوجه شدید ساعتتان آنطور که می‌بایست حرکت نمی‌کند، احتمال دارد یک آهنربا مقصر این اتفاق باشد. به‌طور ناامیدکننده‌ای، امروزه اطراف ما پر از میدان‌های مغناطیسی است و حتی عنوان شده است که برخی وسایل مانند اسپیکرهای لپ‌تاپ و حتی تلفن همراه شما می‌توانند مشکل‌ساز شوند. با این حال، بسیاری از ساعتهای مچی جدید با بهره‌گیری از آلیاژها یا سیلیکون‌های ضدمغناطیسی برای ساخت این فنرهای ریز، کمتر تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار می‌گیرند. این بدان معنا نیست که شما نباید مراقب باشید. در هر صورت، اگر بی‌خیال باشید ممکن است به مشکل بر بخورید. خوشبختانه، این مشکل آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند و یک ساعت‌ساز خوب میتواند در صورت بروز اینگونه مشکل‌ها آن‌ها را برایتان برطرف کند.
اطلاع از مقاومت ساعت مچی در برابر آب
ابتدا نیاز است چیزی را مشخص کنیم. بر خلاف آنچه شما ممکن است شنیده باشید، هیچ ساعتی به طور کامل ضدآب نیست. اصطلاح ضدآب اینطور القا می‌کند که در هیچ شرایطی این ساعت مچی با ورد آب آسیب نمی‌بیند و این حرف حقیقتا درست نیست. برای دهه‌ها، کارخانه‌های سازندة ساعت مچی محدودیت‌هایی دربارة چگونگی ضدآب‌کردن ساعت‌هایشان از عناصر وضع کرده‌اند اما مسلما هر چیزی محدودیتی دارد. همین واقعیت باعث طرح رتبه‌دهی در برابر آب شد. اگر رتبه‌بندی ساعتی، مقاومت در سی‌متری باشد، بدین معناست که این ساعت در سه درجه اتمسفر فشار آزمایش شده است که تقریبا معادل عمق مذکور است.
معمولاٌ، هر ساعت مچی جدیدی که به تازگی تنظیم شده است، با حداقل درجه‌بندی مقاومت در برابر آب معادل با ۳۰متر میتواند در زیر باران یا موقع شستن دست‌هایتان عملکرد خوبی داشته باشد ولی احتمالا توصیه نمی‌شود آن را برای مدت طولانی زیر آب نگه دارید. اما آن ساعتهای غواصی گران‌قیمت که به تازگی خریده‌اید چطور؟ مطمئن هستید که این‌ها عملکرد خوبی دارند؟ بسیار خوب، بله. به شرطی که شما تمامی تاج‌های مهم و فشاردهنده‌ها را به خوبی در آن پیچ کرده باشید. یادآوری این نکته ضروری است که اگر شما ساعت مچی‌تان را کوک می‌کنید، باید اطمینان حاصل کنید که تاج پس از تنظیم محکم پیچیده شده است. خوشبختانه، برندهایی مانند رولکس سیستم ضدآب‌کردن مضاعف در ساعتهای مچی غواصی خود دارند که برخی مراقبت‌های ابتدایی در مقابل خیس‌شدن تاج را انجام می‌دهند. ولی خطر نکنید. تعمیر آسیب‌های وارده معمولا هزینه‌بر است.
محافظت دربرابر تکان و ضربه
البته ساعتهای مکانیکی ابزارهای دقیقی هستند و می‌توانند به تکان‌ها و ضربه‌ها حساس باشند. سعی کنید آن را نیندازید یا اگر می‌توانید از وارد آمدن ضربه به آن جلوگیری کنید. مجددا تذکر می‌دهیم که به‌خصوص مراقب ساعتهای قدیمی باشید، چرا که این ساعت‌ها حفاظت‌شدگی کمتری دارند یا به‌طور کلی فاقد سیستم‌های محافظت در برابر ضربه هستند. اگر ورزشکارید یا فعالیت‌هایی انجام می‌دهید که امکان واردآمدن ضربه در آن‌ها بالاست، ساعتتان را در بیاورید.
ساعت‌هایی وجود دارد که به‌طور خاص برای مقاومت در برابر ضربه طراحی شده‌اند مانند Ball engineer Hydrocarbon EOD. بسیاری از ساعت‌ها شکل‌هایی از فرآیندهای مقاومت در برابر ضربه هستند اما به طور کلی، سعی‌کنید تا حد امکان ضربه‌ها و فشارها را محدود کنید. در عوض اگر می‌خواهید به ساعتتان فشار زیادی وارد کنید، برای خودتان یک ساعت جی‌شاک تهیه کنید.
سرویس‌کردن منظم
تصور کنید 100 هزار کیلومتر با ماشین‌تان رانندگی کرده‌اید، بدون اینکه روغن ماشین‌تان یا شمع ماشین را تعویض کرده باشید، یا حتی از کسی خواسته باشید نگاهی به آن بیندازد. این امکان وجود دارد که در چنین وضعیتی قرار گرفته باشید. موتور یک ساعت مچی مکانیکی از بسیار جهات شبیه یک ماشین است. آن‌ها از قطعات بسیار دقیقی ساخته شده‌اند که برای عمل در شرایط خاص ساخته شده‌اند و این اجزا با عمر خود را با نیروهای چرخشی ثابت و مهم‌تر از آن اصطکاک می‌گذرانند.
اصطکاک اساسا چیزی است که حرکت این اجزا را ممکن می‌کند ولی در عین حال باعث سایش سطوح می‌شود که در طول زمان میتواند مشکلاتی در دقت و حرکت کلی ایجاد کند. سرویس‌کردن ساعتتان در زمان‌هایی که شرکت تولیدکننده توصیه کرده است، کارکرد ایده‌آل ساعت را تضمین نمی‌کند ولی این اقدام مطمئن‌تر از این است که شما امیدوار باشید که ساعت قدیمی سیکوی شما بدون اینکه پس از بیست سال دستی به آن خورده باشد، کماکان کار کند. اگر به مدت پنج‌سال هر روز ساعتتان را دست کرده‌اید و حالا جلو و عقب می‌افتد، ارزش آن را دارد که ساعت را سرویس کنید. همانند یک ماشین، اگر شما ساعتتان را در طولانی‌مدت به حال خود رها کنید، در آینده با مشکلات هزینه‌برتری مواجه خواهید شد.
نگهداری مناسب
احتمالا شما کلکسیون بزرگی دارید که عاشقانه از آن مراقبت می‌کنید و اگر چنین است، احتمالا به این توصیه نیازی ندارید. اگر شما ساعتهای مچی مکانیکی خود را در یک کشو یا طاقچه نگه می‌دارید، احتمالا باید این توصیه را بخوانید. اول اینکه مطمئن شوید محلی که ساعت‌هایتان را در آن نگه می‌دارید خنک و خشک است. اگر به سرویس‌کردن منظم ساعت‌هایتان متعهد نیستید، آب‌بندی‌های ممکن است به تنهایی کافی نباشند و یک قفسة پر از بخار در حمام یا یک طاقچة مرطوب محافظان خوبی در برابر خوردگی یا ورود ذرات نیستند. همچنین، ساعت‌هایتان را از قرارگیری در معرض نور مستقیم خورشد محافظت کنید چرا که افزایش دما میتواند مشکلاتی در آب‌بندی ساعت و روان‌کننده‌های داخل آن ایجاد کند مگر اینکه بخواهید به زور قاب آلومینیوم ساعت خود را پتنیه کنید. ولی این کار را نکنید.
فرض می کنیم که برای آرامش خاطر خود یک رول یا محفظة ساعت خریداری کرده اید. در عوض چرا برای یک استند ساعت هزینه نمی‌کنید؟ امروزه گزینه‌های زیادی در بازار هستند و این استندهای ساعت، محلی عالی برای نگهداری ساعتتان در کنار شما هستند.
آیا ساعتمان را جلا بدهیم یا خیر؟
مسأله این است. افراد زیادی وجود دارند که به شما می‌گویند نگران خش‌ها نباشید، تمامی آن‌ها بخشی از گذشتة این ساعت هستند و شما نباید بابت وجود آن‌ها شرمنده باشید. ولی طبق چیزی که من متوجه شده‌ام، گاهی هیچ‌چیزی بدتر از این نیست که قطعات مرکزی صیقلی‌تان روی یک دستگاه قهوه‌ساز خراشیده می‌شود، و این اولین چیزی است که با چشمانی گریان اول صبح به آن نگاه می‌کنید. از من نپرسید چطور چنین حسی را گزارش می‌کنم.
هیچ چیز وسواس‌گونه‌ای در آن وجود ندارد. هیچ‌کس به این داستان که شما چگونه آن را به دستگیرة در کوبیدی اهمیت نمی‌دهد، احتمالا حتی برای خودتان هم مهم نیست. با این حال در مواردی شما ممکن است بخواهید یک خراش را نگه دارید. این دلایل اغلب شخصی هستند و به خود فرد بستگی دارند. واقعیت ان است که ساعت شما با این خراش‌ها یا بدون آن‌ها کار می‌کند. احتمالا هیچ‌کس از وجود این خراش‌ها مطلع نمی‌شود مگر اینکه با سرعت 150 مایل بر ساعت روی آسفالت کشیده شود. اما اگر این خراش‌ها شما را آزار می‌دهد، آن را برای پولیش‌دادن به کسی بسپارید، باید کاری بکنید که بتوانید از ساعتتان لذت ببرید و هیچ‌کس در اینترنت به جز خودتان قادر نیست به این سوال که ساعتم را جلا بدهم یا خیر، پاسخ دهد.
با این حال می‌خواهم اضافه کنم که اغلب وقتی ساعت‌ها زمان را نشان می‌دهند، کار شگرفی کرده‌اند. نکتة جالبی دربارة انتخاب یک ساعت قدیمی با تمامی علامت‌ها و نشانه‌ها وجود دارد که شما تصور می‌کنید چه کسی و چگونه آن را ساخته است. بعضی اوقات، ممکن است شما به‌خوبی بدانید چه کسی آن‌ها را ساخته است و این دانستن میتواند آن نشانه‌ها را برایتان خاص‌تر کند. اگر شما می‌خواهید یک ساعت قدیمی یا نیمه‌قدیمی را جلا دهید، مطمئن شوید که آن را به یک حرفه‌ای می‌سپارید، کسی که حداق توسط دوستتان توصیه شده است. پس اگر از حرفه‌ای بودن آن شخص مطمئن نیستید به این فکر کنید که جلادهی بد گاهی میتواند به‌کلی جذابیت ساعت را از بین ببرد و ارزش بالقوة فروش آن را کاهش دهد.
ساعتتان را تمیز نگه دارید
اگر قانون شمارة ۱ را اجرا کنید و به‌طور منظم ساعتتان را دست کنید، فارغ از اینکه چطور برای تمیز نگه‌داشتن ساعتتان تلاش کنید، بالاخره ساعت شما کثیف خواهد شد. این مچ مخوف تمایل دارد به همه جا بخورد، داخل دستبند، بین لاگ‌ها، روی قاب پشتی. گاهی اوقات، شما زیاد متوجه آن نمی‌شوید ولی اگر حواستان نباشد تعمیر آن سخت خواهد بود. اطمینان حاصل کنید که از مواد شیمیایی تهاجمی استفاده نمی‌شود. این مواد میتواند روی روکش‌های اثر بگذارد و آب‌بندی لاستیک‌ها را تخریب کند. اگر شما تمیز کننده اولتراسونیک ندارید، به یک کیف ساده مانند کیف تمیزکنندة ساعت کرونوپن کالکشن AIS نیاز دارند. این کیف شامل راه‌حل تمیزسازی توسعه‌یافتة مخصوص همراه با یک برس بسیار ظریف است. این برس امکان تمیزکردن با یک دست را فراهم می‌کند تا مطمئن باشید که میتواند ساعتتان را به‌خوبی با دست دیگر نگه دارید و در همان حال هرگونه آلودگی را به آرامی بدون آسیب‌رساندن به چیزی از روی ساعت پاک کنید. ساعت را با آب آب‌کشی کنید (از قبل تاج را سفت کنید) و به راحتی آن را با دستمال براق‌کننده تمیز کنید. انجام این کار باعث درخشندگی ساعت شما و تمیزشدن آن می‌شود.