استفاده از ساعت مچی به عنوان قطب نما
اگر کسی در طبیعت یا در دریا گم شود و به هیچ وجه نتواند مسیر حرکتش را مشخص کند در چنین وضعیتی می‌تواند از ساعت عقربه‌ای خود (یا از هر وسیله‌ی عقربه‌دار دیگری) به عنوان قطب نما استفاده کند و به کمک آن جهت خود را بیابد. تنها کاری که باید بکنید این است که در زیر نور خورشید قرار بگیرید و یک ساعت عقربه‌ای (نه دیجیتال) داشته باشید که زمان را به درستی نشان دهد. برای شروع، به مرحله‌ی 1 توجه کنید:
بخش 1: در نیمکره‌ی شمالی
1- ساعت را به صورت افقی در دست بگیرید. در طول روز که خورشید نمایان است می‌توانید این روش را در سرتاسر نیمکره‌ی شمالی به کار ببرید. ساعت را صاف در کف دست خود قرار دهید، آن را به گونه‌ای بگیرید که صفحه‌اش رو به بالا باشد و ساعت با سطح زمین موازی شود.
2- عقربه‌ی ساعت شمار را در جهت خورشید قرار دهید. ساعت، دست یا کل بدن خود را طوری بچرخانید که عقربه‌ی ساعت شمار در جهت خورشید قرار بگیرد. فرقی نمی‌کند که این کار را در چه زمانی از روز انجام می‌دهید، فقط ساعتتان باید زمان را به درستی نشان دهد.
- اگر برایتان سخت است که عقربه‌ی ساعت‌شمار را دقیقا در جهت خورشید تنظیم کنید، برای انجام این کار می‌توانید از سایهی یک شئ باریک کمک بگیرید. فقط کافی است که یک شاخه‌ی باریک را در داخل زمین فرو کنید تا سایهی واضحی ایجاد کند. سپس عقربه‌ی ساعت شمار خود را به موازات این سایه قرار دهید. سایهی شئ، در جهت نور خورشید پخش می‌شود بنابراین تنظیم عقربه‌ی ساعت شمار با سایه درست مانند این است که عقربه را در جهت خورشید قرار دهید.
3- برای یافتن جهت جنوب، زاویه‌ی بین عقربه‌ی ساعت شمار و نشانگر ساعت 12 را به دو قسمت مساوی تقسیم کنید. این مرحله کمی مشکل است. نقطه‌ی میانیِ بین عقربه‌ی ساعت شمار و نشانگر ساعت 12 را بیابید. برای پیدا کردن این نقطه‌ی میانی در طول صبح باید در جهت عقربه‌های ساعت از عقربه‌ی ساعت شمار به سمت نشانگر ساعت 12حرکت کنید (یعنی اگر ساعت 9 صبح باشد آنگاه نیمساز زاویه‌ی بین عقربه‌ی ساعت شمار و نشانگر ساعت 12، حدوداً در بین نشانگرهای 10 و 11 قرار دارد). اما در بعد ازظهر برای یافتن این نقطه‌ی میانی باید در خلاف جهت عقربه‌های ساعت از عقربه‌ی ساعت شمار به سمت نشانگر ساعت 12 حرکت کنید. این نقطه‌ی میانی یا نیمساز زاویه، جهت جنوب را نشان می‌دهد و نقطه‌ی مقابلش بر روی صفحه‌ی ساعت، نشان‌دهنده‌ی شمال است.
- به عنوان مثال اگر ساعت دقیقاً 5 بعدازظهر باشد و عقربه‌ی ساعت شمار را در جهت خورشید قرار داده باشید آنگاه اگر در خلاف جهت عقربه‌های ساعت از طرف عقربه‌ی ساعت شمار خود (یعنی از نشانگر 5) به سمت نشانگر ساعت 12 حرکت کنید می‌بینید که نقطه‌ی میانیِ آن‌ها در بین نشانگرهای 2 و 3 قرار می‌گیرد و این نقطه دقیقاً همان جهت جنوب را نشان می‌دهد و نقطه‌ی مقابلش (در بین نشانگرهای 8 و 9) نشان‌دهنده‌ی جهت شمال است.
- توجه داشته باشید که در طول بهار و تابستان که برای صرفه جویی در نور روز، ساعت‌ها را به جلو می‌کشیم، احتمالاً ساعتتان به اندازه‌ی یک ساعت با زمان واقعی تفاوت خواهد داشت. اگر چنین است برای پیدا کردن جهت شمال و جنوب، از نشانگر ساعت 1 به جای نشانگر 12 استفاده کنید.
بخش 2: در نیمکره‌ی جنوبی
1- ساعت را افقی نگه دارید. در نیمکره‌ی جنوبی نیز مانند نیمکره‌ی شمالی، وقتی که در زیر آفتاب قرار گرفتید باید ساعت را از دستتان باز کرده و آن را صاف در کف دست خود قرار دهید.
2- نشانگر ساعت 12 را در جهت خورشید بگیرید. در هنگام استفاده از ساعت به عنوان قطب‌نما، تفاوت اصلی میان نیمکره‌ی شمالی و جنوبی در این است که در نیمکره‌ی جنوبی به جای قرار دادن عقربه‌ی ساعت‌شمار در جهت خورشید، باید نشانگر ساعت 12 را در جهت خورشید قرار دهید. این معکوس کردن جهت ساعت به این دلیل است که جهت تابش خورشید در دو نیمکره متفاوت است.
- اگر در هنگام تنظیم نشانگر 12 خود با مشکل مواجه شدید می‌توانید از همان روش سایهی شئ باریک که در بخش نیمکره‌ی شمالی ذکر کردیم استفاده کنید.
3- برای یافتن جهت شمال، زاویه‌ی بین عقربه‌ی ساعت شمار و نشانگر ساعت 12 را به دو قسمت مساوی تقسیم کنید. نیمساز زاویه‌ی بین نشانگر 12 و عقربه‌ی ساعت شمار، جهت شمال را مشخص می‌کند و نقطه‌ی مقابلش بر روی صفحه‌ی ساعت نشان‌دهنده‌ی جهت جنوب است.
- به عنوان مثال اگر ساعت 9 صبح باشد و ما نشانگر 12 را در جهت خورشید قرار داده باشیم آنگاه نقطه‌ی بین نشانگرهای 10 و 11 نشان‌دهنده‌ی جهت شمال است و نقطه‌ی مقابلش (در میان نشانگرهای 4و 5 نشان‌دهنده‌ی جنوب است.
- اگر ساعتتان بر طبق ساعت تابستانی تنظیم شده است آنگاه درست مانند چیزی که برای نیمکره‌ی شمالی ذکر شد، به جای استفاده از نشانگر 12 باید از نشانگر 1 استفاده کنید.
قسمت 3: تشخیص نیمکره‌ای که در آن قرار دارید
1- وقتی که هنوز در خانه هستید، با استفاده از یک نقشه ببینید که در کدام نیمکره قرار دارید. این قطب‌نمای ساعتی که در این مقاله توصیف شده است، جهت شمال و جنوب را با استفاده از موقعیت خورشید، می‌یابد. از آنجایی که موقعیت خورشید در نیمکره‌ی شمالی (بخش شمالی استوا) و جنوبی (بخش جنوبی استوا) با هم متفاوت است بنابراین حتماً در هنگام محاسبه‌ی جهت توسط این قطب‌نمای دست‌ساز، باید تفاوت این نیمکره‌ها را در نظر بگیرید تا قطب‌نمایتان جهت درستی را به شما نشان دهد. معمولاً فقط با دانستن نام کشوری که در آن حضور دارید به راحتی می‌توانید بفهمید که در کدام نیمکره هستید (به عنوان مثال آفریقای سیاه و استرالیا و بیشتر بخش‌های آمریکای جنوبی در نیمکره‌ی جنوبی قرار دارند). وقتی که هنوز در خانه هستید (یا اگر به یک شهر نزدیک هستید) با استفاده از یک نقشه یا کره‌ی جغرافیایی و یا یک نقشه‌ی آنلاین می‌توانید موقعیت خود نسبت به استوا را پیدا کنید.
2- برای تشخیص نیمکره‌ها در طبیعت، از ستاره‌ی قطبی کمک بگیرید. اگر کسی به معنای واقعی کلمه گم شده باشد (مثلاً اگر در یک قایق نجات در وسط اقیانوس سرگردان باشد) در چنین حالتی به نقشه و دانشنامه و اینترنت دسترسی نخواهد داشت. خوشبختانه حتی اگر کاملاً گم شده باشید و ندانید که در کدام نیمکره هستید، باز هم با استفاده از ستاره‌ی قطبی که در شب پدیدار می‌شود می‌توانید بفهمید که در کدام نیمکره حضور دارید. این ستاره در نیمکره‌ی شمالی قابل مشاهده است و حتی اگر کمی پایینتر از خط استوا و در نیمکره‌ی جنوبی قرار داشته باشید، قادر به دیدن آن نخواهید بود.
- توجه داشته باشید که این قطب‌نمای ساعتی در طول پاییز تا بهار که ساعت در حالت عادی‌اش تنظیم شده است، بهترین عملکرد را دارد و ممکن است که در نزدیکی خط استوا نتایج نادرستی را نشان دهد.
پرسش و پاسخ
چگونه باید ساعت خود را بر طبق ساعت تابستانی تنظیم کنم؟
در اولین روز فصل بهار باید ساعت خود را یک ساعت به جلو بکشید و با آغاز پاییز آن را یک ساعت به عقب برمی‌گردانید.
چگونه می‌توان ستاره‌ی قطبی را پیدا کرد؟
اگر بتوانید صورت فلکی دب اصغر را بیابید خواهید دید که این ستاره در انتهای دم این صورت فلکی قرار گرفته است. با استفاده از صورت فلکی دب اکبر نیز می‌توان ستاره‌ی قطبی را پیدا کرد. دو ستاره‌ای که در انتهای دم این صورت فلکی قرار گرفته‌اند، به ستاره‌ی قطبی اشاره می‌کنند.
فردی که در نزدیکی خط استوا (در بین دو نیمکره) قرار دارد باید چه کار کند؟
تا زمانی که در شمال استوا باشید می‌توانید از روش ستاره‌ی قطبی استفاده کنید.
آیا باید ساعت عقربه‌ای را کوک کنیم؟
این به ساعت خودتان بستگی دارد. بیشتر ساعت‌های مکانیکی باید هر چند وقت یکبار کوک شوند، اما ساعت‌های باتری‌دار به کوک شدن نیاز ندارند.
