نوآوری ظریفی که اولین بند لاستیکی رولکس را به یک دگرگون‌کننده تبدیل کرد

شاید رولکس بیشتر به‌خاطر دقت کرونومتریک و زیبایی‌شناسی نمادینش ستایش بشه، اما هر کسی که بیشتر از یکی دو روز با ساعت‌های این برند زندگی کرده باشه، در نهایت به یک نتیجه مشترک می‌رسه: راحتی، از بند ساعت شروع می‌شه (و گاهی هم به همونجا ختم می‌شه). در طول زندگیم که با جمع‌آوری و استفاده از ده‌ها ساعت لوکس گذشته، با هر نوع بندی سر و کار داشتم؛ از بندهای یکپارچه نمادین جرالد جنتا گرفته تا خاص‌ترین ساعت‌های مستقل با بندهای چرمی دست‌ساز. اما هیچ‌کدومشون به پای راحتی همیشگی و بی‌نظیری که یه رولکس روی مچ داره، نرسیده‌.

این برتری اتفاقی نیست؛ بلکه حاصل سه دهه مهندسی تدریجی اما هدفمنده: سیستم افزایش طول ایزی‌لینک (Easylink) در سال ۱۹۹۶، قفل گلایدلاک (Glidelock) در سال ۲۰۰۸ و اخیراً، بند اویسترفلکس (Oysterflex) در سال ۲۰۱۵ که حالا با سیستم تنظیم دقیق خودش هم ارتقا پیدا کرده. چیزی که در ادامه می‌خونید، روایتی از نگاه یک کلکسیونره که هر کدوم از این سیستم‌ها چطور به وجود اومدن، چرا اهمیت دارن و چطور یک تغییر کوچیک، بالاخره پتانسیل کامل اولین بند رابری رولکس رو آزاد کرد.

چرا ارگونومی بند ساعت مهمه؟

مچ دست انسان در واکنش به دما، رطوبت، میزان مصرف نمک و حتی ریتم شبانه‌روزی بدن، منبسط و منقبض می‌شه. در یک بعدازظهر داغ تابستونی، بندی که صبح زود اندازه‌اش بی‌نقص بوده، ممکنه طوری تنگ بشه که حس کنید جلوی جریان خون رو گرفته؛ در مقابل، توی یه دفتر کار با تهویه مطبوع، همون ساعت ممکنه به‌طور نگران‌کننده‌ای روی دست سُر بخوره و پایین بیاد. برای علاقه‌مندانی که روی جزئیاتی مثل تایپوگرافی صفحه، زوایای بدنه و پرداخت موتور وسواس دارن، سر و کله زدن با بندی که گاهی خیلی تنگ و گاهی خیلی گشاده، به شکل عجیبی غیرقابل تحمله. پدر من که یه دیت‌جاست (Datejust) داره و آدم عمل‌گراییه، مشکلی نداره که ساعتش زیر استخون مچش وِل باشه؛ اما من این‌طور نیستم. اگه نشه یه ساعت رو طوری تنظیم کرد که تقریباً مثل یه لباس سفارشی روی دست بشینه، فرقی نمی‌کنه چقدر زیبا باشه، بیشتر وقتش رو به‌جای مچ دستم، توی گاوصندوق می‌گذرونه.

این درس رو بعد از خرید چهار تا رویال اوک (Royal Oak) یاد گرفتم. درخشش صفحه «تاپیسری» زیر نور خورشید بی‌نظیر بود و تضاد بین سطوح برس‌خورده و لبه‌های آینه‌ای، یک اثر هنری مجسمه‌وار بود. اما حتی بعد از خرید نیم-لینک آپشنال، بند همیشه یا یه ذره بلند بود یا یه ذره کوتاه. ساعت بیشتر تبدیل به یه قطعه جواهری شده بود که روی میز تحسینش کنم تا اینکه باهاش زندگی کنم. در نهایت، با کلافگی هر چهار مدل رو فروختم.

فصل اول: ایزی‌لینک – اولین سیستم راحتی رولکس (۱۹۹۶)

جواب رولکس به این مشکل در سال ۱۹۹۶، بی‌سر و صدا و در دل قفل آشنای اویسترکلسپ (Oysterclasp) از راه رسید. ایزی‌لینک یک قطعه استیل لولایی و ظریفه که با باز شدنش، حدود پنج میلی‌متر به طول بند اضافه می‌کنه؛ دقیقاً به اندازه‌ای که ورم مچ دست یا ضخامت اضافه یک دستکش گلف رو جبران کنه. برخلاف سیستم‌های افزایش طول غواصی قدیمی، هیچ حجم اضافه‌ای نداره و به هیچ ابزاری هم نیاز نیست. موقع برگشت به خونه بازش کن، برای اینکه زیر سرآستین پیراهنت بره ببندش، و تا تغییر بعدی آب و هوا فراموشش کن.

این نوآوری خیلی زود از مدل‌های حرفه‌ای به مدل‌های روزمره و پرفروشی مثل دیت‌جاست و اکسپلورر هم راه پیدا کرد و امروز تقریباً تمام ساعت‌های غیرغواصی رولکس که بند اویستر یا جوبیلی دارن، به‌طور پیش‌فرض به این سیستم مجهزند. برای دو دهه، ایزی‌لینک معیار استاندارد در صنعت ساعت‌سازی بود؛ حتی همین الان هم خیلی از برندهای رقیب هنوز به لینک‌های کامل یا سوراخ‌های تنظیم روی قفل متکی هستن که برای تغییرشون به ابزار مخصوص نیاز داری. وقتی از تازه‌واردها می‌شنوید که بندهای رولکس «راحتی بی‌دردسر» دارن، این ایزی‌لینک اون مکانیزم نامرئیه که کار اصلی رو انجام می‌ده.

فصل دوم: گلایدلاک – دقت میلی‌متری برای غواص‌ها (۲۰۰۸)

ایزی‌لینک مشکل ورم کردن روزانه مچ رو حل کرد، اما برای تنظیم دقیقی که غواص‌های حرفه‌ای نیاز دارن کافی نبود. برای بستن ساعت روی یه لباس غواصی ۷ میلی‌متری از جنس نئوپرن، به حدود ۲۰ میلی‌متر طول اضافه نیاز دارید و وقتی به سطح آب برمی‌گردید هم باید بتونید دوباره کوتاهش کنید. رولکس در سال ۲۰۰۸ با معرفی مدل سی‌دوئلر دیپ‌سی (Sea-Dweller Deepsea) رفرنس ۱۱۶۶۶۰، با رونمایی از قفل ثبت‌شده گلایدلاک، به این نیاز پاسخ داد. داخل یک قفل ایمنی اویسترلاک کشیده‌تر، یک ریل و یک بخش لغزنده با ده دندانه V-شکل قرار داره. اهرم پهن استیل رو بلند می‌کنید، بند رو در بازه‌های ۲ میلی‌متری تا سقف ۲۰ میلی‌متر (که در بعضی مدل‌ها با لینک فلیپ‌لاک به ۲۶ میلی‌متر هم می‌رسه) جابه‌جا می‌کنید، قفل رو می‌بندید و به دل آب می‌زنید.

چیزی که گلایدلاک رو برای غیرغواص‌ها هم ارزشمند می‌کنه، حداکثر طول افزایشش نیست، بلکه کنترل دقیق و میلی‌متری اونه. مثلاً روی یه ساب‌مارینر دیت (Submariner Date) رفرنس ۱۱۶۶۱۰، هر کلیک به شما اجازه می‌ده با گرم‌تر شدن هوا در طول روز، اندازه بند رو بدون نیاز به هیچ پیچ‌گوشتی‌ای تنظیم کنید. خیلی از صاحبای این ساعت‌ها به‌ندرت از دو کلیک اول فراتر میرن، اما همین محدوده تنظیم ظریف، یه بند خوب رو به راحت‌ترین بند در دنیای ساعت‌سازی سوئیس تبدیل می‌کنه.

فصل سوم: اویسترفلکس – یک بند «رابری» با یک نکته انحرافی (۲۰۱۵)

اولین ماجراجویی رولکس فراتر از فلز و چرم، در نمایشگاه بازل‌ورلد ۲۰۱۵ در قالب مدل یا مستر ۴۰ میلی‌متری اوروز (Everose Yacht-Master 40mm) رفرنس ۱۱۶۶۵۵ معرفی شد. در نگاه اول، اویسترفلکس شبیه هر بند رابری باکیفیت دیگه‌ای بود، اما زیر اون الاستومر مات، دو تیغه منحنی از جنس تیتانیوم و نیکل در ساختارش پنهان شده بود. نتیجه، یک بند پلیمری کمیاب بود که خم می‌شد اما کش نمیومد؛ این بند در کنار بالشتک‌های نرم طولی، ساعت رو همیشه در مرکز مچ نگه می‌داشت و در برابر فرسودگی‌ای که گریبان‌گیر لاستیک طبیعی می‌شه، مقاوم بود.

رولکس اویسترفلکس رو در طول‌های ثابت مختلفی عرضه کرد که با حروف مشخص می‌شدن (EE, EF, FG و غیره). خریدارها باید حدس می‌زدن که کدوم ترکیب از دو نیم‌بند برای اندازه مچشون مناسبه. مشکل کجا بود؟ فاصله بین هر سایز حدود ۷ تا ۸ میلی‌متره. روی یه بند اویستر با لینک‌های فلزی، می‌تونید یه لینک ۵ میلی‌متری رو کم یا زیاد کنید و بعد با ایزی‌لینک تنظیم نهایی رو انجام بدید؛ اما روی اویسترفلکس، تنها حاشیه خطای شما بعد از خرید، همون ۵ میلی‌متر ایزی‌لینک بود. همون‌طور که من با خرید یه دیتونای طلای زرد رفرنس 116518LN (مدل محبوب با صفحه «پل نیومن») متوجه شدم، یه سایز زیادی شل بود و سایز بعدی گردش خون رو مختل می‌کرد و هیچ مقدار ور رفتن با ایزی‌لینک هم نمی‌تونست این فاصله رو پر کنه. در عرض چند روز، اون دیتونای رؤیایی بسته‌بندی شد و به یه فروشنده دیگه فرستاده شد.

کلکسیونرها با هم صحبت کردن و متوجه همین نقص شدن: اویسترفلکس فوق‌العاده نرم و در برابر اشعه UV و عطر مقاوم بود، اما برای اینکه واقعاً راحت باشه، پیدا کردن سایز مناسبش مثل برنده شدن در لاتاری بود. رولکس ناخواسته یک شگفتی تکنولوژیک رو به مچ‌هایی محدود کرده بود که اندازه‌شون با ماتریس سایزبندی محدودش جور در میومد.

فصل چهارم: ورود بی‌سروصدای ترکیب اویسترفلکس و گلایدلاک (۲۰۲۳/۲۴)

رولکس، مثل همیشه، اول راهکار را ارائه داد و بعداً هیاهوی تبلیغاتی به راه انداخت. این تغییر با مدل یات‌مستر ۴۲ از جنس طلای سفید در سال ۲۰۱۹ شروع شد و حدوداً در سال ۲۰۲۳ به مدل‌های دیتونای فلزات گران‌بها با رفرنس‌های ۱۲۶۵۱۸ و ۱۲۶۵۱۵ رسید. یک قفل جدید معرفی شد که از بیرون دقیقاً شبیه اویسترلاک کلاسیک بود، اما در داخلش یک ریل گلایدلاک پنج یا شش وضعیته رو پنهان کرده بود که ۱۲ تا ۱۵ میلی‌متر قابلیت تنظیم داشت. دیگه خبری از ایزی‌لینک تاشو نبود؛ به‌جاش، همون دقت میلی‌متری و ریلی‌ای که غواص‌ها بیش از ۱۵ سال ازش لذت برده بودن، جایگزین شده بود.

من در سال ۲۰۲۵ برای تولدم یه دیتونای اوروز رفرنس ۱۲۶۵۱۵ گرفتم. تفاوتش با مدل قبلی من یعنی ۱۱۶۵۱۸، از زمین تا آسمونه. بعد از یه مدت کوتاه یادگیری – بلند کن، بکش، کلیک کن – حالا می‌تونم وسط جلسه، وقتی تهویه مطبوع روشن می‌شه، بند رو تنظیم کنم یا توی باشگاه یه ذره شل‌ترش کنم. حالا ساعت طوری روی مچ می‌شینه که انگار وجود نداره و اجازه می‌ده صفحه مشکی سان‌برست به‌جای نقاط فشار، مرکز توجه باشه.

در حال حاضر، این دگرگونی کامل شده. ساعتی که زمانی بین حسرت بندهای دیگه و ناامیدی از ارگونومی خودش در نوسان بود، بالاخره به اون شیء کاملی تبدیل شده که طرفدارانش تصور می‌کردن: از نظر فنی پیچیده، به‌شدت خوش‌قیافه و سرانجام، در هر فصلی از سال، کاملاً راحت. رولکس یک بار دیگه نشون داد که در ساعت‌سازی، درست مثل معماری، رضایت انسان اغلب در جزئیاتی نهفته است که برای دیدن زیادی کوچیک هستن، اما وقتی حسشون کردی، نادیده گرفتنشون غیرممکنه.