چرا برخی از ساعت های مچی زه چرخان دارند؟

ساعت مچی بهترین اختراع بعد از ساعت است. شاید از شنیدن این حرف متعجب شوید، اما بد نیست بدانید که اولین ساعت‌های مچی در اوایل قرن شانزدهم در آلمان ساخته شدند و اولین بار، پیتر هنلین بود که این افتخار را به نام خود ثبت کرد. ساعت مچی در طول قرن‌ها و همگام با ظهور فناوری تحول‌های بسیاری را تجربه کرد. بعدها، ساعت‌های غواصی اختراع شد و بعدتر از آن، نوآوری‌هایی از جانب برندهای معروفی مانند امگا و رولکس به بازار عرضه شد تا ساعت‌های مچی را در برابر آسیب‌های ناشی از آب محافظت کنند و از این ساعت‌ها به عنوان ابزاری مفید برای غواصان استفاده شود.

زه ساعت مچی حلقه بیرونی و چرخشی آن است که در بسیاری از ساعت‌های غواصی مشاهده می‌شود. با اینکه خیلی از زه‌ها ثابت‌اند، بیشتر آن‌ها به یک یا دو جهت می‌چرخند و به ۶۰ بخش تقسیم شده‌اند. این بخش‌ها نشان‌دهنده ۶۰ دقیقه در یک ساعت است و به غواص کمک می‌کند تا زمان سپری شده را در زیر آب اندازه‌گیری و اکسیژن باقی‌مانده را در مخزن خود محاسبه کند.

مدت بسیار کوتاهی بعد از اختراع ساعت مچی، معلوم شد که چون ساعت مچی چیزی است که افراد هر کجا که بروند آن را با خود حمل می‌کنند، می‌توان آن را طوری ساخت که کارهای بیشتری انجام بدهد. با توجه به این نکته بود که زه‌های چرخان با ساعت‌های مچی ادغام شدند.

بنابراین، چرا ساعت‌های مچی زه‌های چرخان دارند؟ اصلا زه چیست؟ بیایید پاسخ این دو سؤال را که هر کدام بخشی از دیگری هستند، را جستجو کنیم.

زه چرخان چیست؟

زه چرخان بخشی از یک ساعت غواصی است – در واقع، زه مهم‌ترین مؤلفه‌ای است که این نوع ساعت‌ها را از ساعت‌های معمولی متمایز می‌کند. زه چرخان همان دیسک بیرونی ساعت است که به 60 قسمتی تقسیم می‌شود که دقیقه‌های ساعت را نشان می‌دهند. این دیسک را می‌توان طوری چرخاند که فلش صفر با موقعیت ساعت 12 روی ساعت مچی در یک راستا قرار بگیرند. 60 قسمت روی زه نشان‌دهنده یک ساعت هستند؛ این همان مدت زمانی است که معمولا اکسیژن داخل مخزن‌های استاندارد به پایان می‌رسند.

نحوه استفاده از زه ساعت مچی

قبل از آنکه غواص به داخل آب بپرد، آن‌ها فلش قرمز روی زه را در موقعیت ساعت 12 قرار می‌دهند. درجه‌های روی زه از 0 تا 60 یا از 60 تا 0 هستند. این نشانه‌ها به غواص کمک می‌کنند تا در حین غواصی حواس‌شان باشد چند دقیقه را سپری کرده‌اند. به این ترتیب، می‌توان مدت زمان باقی‌مانده از یک ساعت را برآورد کرد تا غواص برای بازگشت به سطح آب اکسیژن کافی داشته باشد.

زمانی که غواص زیر آب می‌گذراند، یا «زمان غوص» (که بیشتر به این نام شناخته می‌شود)، آماری حیاتی برای هر غواص است. این امر به این دلیل است که پس از گذشت زمان خاصی، بافت بدن شروع به جذب نیتروژن فشرده می‌کند. پس از شروع این اتفاق، غواص نمی‌تواند بلافاصله خود را به سطح آب برساند، بلکه باید برای مدتی در یک عمق خاص صبر کنند تا بدن‌شان از حجم نیتروژن انباشته شده تخلیه شود.

به همین دلیل، غواص معمولاً از «قانون 120» پیروی می‌کند. این قانون می‌گوید حداکثر زمان در دقیقه‌ای که یک غواص می‌تواند در عمق خاصی بگذراند، برابر با 120 منهای حداکثر عمق است. بنابراین، برای یک شیرجه 80 فوتی، زه غواص 40 دقیقه محدوده زمان غواصی بدون برداشت فشار را نشان می‌دهد.

اگر یک غواص از این زمان تجاوز کند، به عنوان «مجازات» باید زمان بیشتری را – با توجه به عمق غواصی – زیر آب باقی بماند. غواصان باید اطمینان حاصل کنند که اکسیژن کافی برای ماندگاری برای آن دوره خاص دارند. به همین دلیل است که 15 تا 20 دقیقه اول روی زه را معمولا با رنگ دیگری هایلایت می‌کنند.

آنچه گفته شد، کاربرد اصلی زه غواصی استاندارد است؛ اما انواع مختلفی از زه‌های ساعت مچی وجود دارند؛ از جمله زه‌هایی که به عنوان مسافت‌یاب، قطب‌نما برای ردیابی ساعت جهانی و موارد دیگر استفاده می‌شوند.

تاریخچه زه‌های چرخان در ساعت ها

زه چرخان اولین بار در دهه 50 در ساعت‌های غواصی نمایان شد. این کار از برخاسته از سر نیاز و بنا بر توصیه غواصانی انجام شد که به وسیله‌ای برای ردیابی زمان در عمق آب و با استفاده از ساعت‌های ضد آب خود نیاز داشتند. اگرچه، رولکس در دهه 1930 نوعی از زه را معرفی کرده بود، اما سال 1953 بود که بلانپین، زودیاک و رولکس ساعت‌های غواصی خود را به همراه یک زه کاملاً توسعه یافته به بازار عرضه کردند.

همچنین، بلانپین نوعی زه یک‌طرفه را وارد بازار کرد که مشکل برخورد با ضربه‌های ناگهانی زه‌ها در هنگام غواصی را برطرف می‌کرد. اگر چنین چیزی در هنگام غواصی رخ دهد، ناگوارترین اتفاقی که خواهد افتاد این است که از زمان غواصی کم می‌شود، اما ساعت خطر بیش از حد ماندن در زیر آب را نشان نمی‌دهد.

در اواخر دهه 1960، برخی از تولیدکنندگان ساعت‌های مچی زه را به زیر صفحه کریستالی منتقل کردند تا در برابر ضربه‌های ناگهانی از آن محافظت کنند. یک تاج اضافی به این مدل‌ها اضافه شد و اینگونه ساعت غواصی «تاج دوقلو» متولد شد. این نوع از زه‌های داخلی امروزه نیز در ساعت‌های غواصی استفاده می‌شوند.

در سال 1967، Doxa یک مقیاس «بدون فشار» روی زه‌ها معرفی کرد

این مقیاس ابزاری جدا از نشانه‌گذاری‌های زمانی معمول بود. ساعت غواصی Doxa یک «رایانه غواصی» اولیه بود که برای هدایت غواص درباره زمان «بدون فشار» در هر عمقی استفاده می‌شد. ساعت‌های دارای این ویژگی‌ها همچنان تا به امروز استفاده می‌شوند؛ از جمله ساعت Doxa Sharkhunter.

در سال 1970، مدل جدیدی به نام «Plongeur Professionel» به وسیله امگا معرفی شد که دارای یک «Ploprof» و جعبه‌ای با یک دکمه قرمز است. این دکمه در طرفی قرار دارد که تنها جهتی است که زه برای تنظیم فقط به همان سمت چرخانده می‌شود. این کار نیز با انگشت شست و دو انگشت دیگر انجام می‌شود.

با گذشت سال‌ها، ویژگی‌های مختلفی به ساعت‌هی غواصی افزوده شده است، اما فلسفه زه‌های چرخان همچنان به همان صورت باقی مانده است.

امروزه، اگرچه رایانه‌ها وظیفه تعیین و نظارت بر آمار شیرجه را بر عهده گرفته‌اند، اما ساعت غواصی دارای زه هنوز هم بخشی ذاتی از لباس غواصی است و در صورت بروز مشکل برای باتری رایانه یا هر نقص دیگری در عملکرد آن، این ساعت‌ها می‌توانند جان انسانی را نجات بدهند.

امیدواریم به این سوال که: «چرا ساعت‌ها زه چرخان دارند؟» پاسخ داده باشیم.