پشت داستان معروف‌ترین برند ساعت در تاریخ، چه کسی ایستاده؟ هانس ویلسدورف، که در اواخر دهه ۱۸۰۰ به دنیا آمد و در سن کم یتیم شد، قرار بود برای همیشه چهره‌ی صنعت ساعت‌سازی را متحول کند؛ آن هم زمانی که در سال ۱۹۰۵ شرکت ساعت‌سازی خودش را تأسیس کرد، شرکتی که بعدها به نام «رولکس» (Rolex) شناخته شد.

هانس ویلسدورف با یک چشم‌انداز فوق‌العاده، ایده‌هایی پیشرو و درک بی‌نظیری از بازاریابی، این برند را به بزرگ‌ترین نام در این صنعت تبدیل کرد و مجموعه‌ای نوآورانه از ساعت‌های سوئیسی رولکس را به دنیا معرفی کرد. از معرفی اولین ساعت مچی ضدآب گرفته تا توسعه‌ی معماری موتوری که ساعت‌های اتوماتیک امروزی هنوز به آن متکی هستند، نوآوری‌های رولکس بدون شک به کل صنعت ساعت‌سازی سود رسانده است.

چه مدل‌هایی مثل اویستر پرپچوال (Oyster Perpetual)، دیت‌جاست (Datejust)، دی‌دیت (Day-Date)، ساب‌مارینر (Submariner)، جی‌ام‌تی مستر (GMT-Master) یا اکسپلورر (Explorer)، تعداد چشمگیری از مدل‌های ساعت رولکس که در دوران هانس ویلسدورف خلق شدند، امروز به اسطوره‌های دنیای ساعت تبدیل شده‌اند. و این میراث هانس ویلسدورف است که هنوز هم به جاه‌طلبی رولکس برای ساخت بهترین و خواستنی‌ترین ساعت‌های دنیا انرژی می‌دهد. این شما و این داستان هانس ویلسدورف، بنیان‌گذار رولکس.

گاه‌شمار زندگی هانس ویلسدورف و برند رولکس

• ۱۸۸۱: تولد در باواریا (بخشی از آلمان امروزی) با نام هانس ابرهارد ویلهلم ویلسدورف.
• ۱۸۹۳: در سن دوازده سالگی یتیم شد.
• ۱۹۰۰: شروع به کار در شرکت «کونو کورتن» (Cuno Korten) در شهر لاشو-د-فوند سوئیس.
• ۱۹۰۲: متوجه شد که شرکت «اگلر» (Aegler) در شهر بین سوئیس، در حال تولید موتورهای خام (ebauche) کوچک است.
• ۱۹۰۳: به لندن در انگلستان مهاجرت کرد.
• ۱۹۰۵: در سن ۲۴ سالگی، شرکت «ویلسدورف و دیویس» (Wilsdorf & Davis) را تأسیس کرد که تخصصش صادرات ساعت به امپراتوری بریتانیا بود.
• ۱۹۰۸: نام «رولکس» (Rolex) را به ثبت رساند.
• ۱۹۱۰: یک ساعت رولکس به اولین ساعت مچی دنیا تبدیل شد که گواهی دقت کرونومتریک سوئیس را از مرکز رسمی رتبه‌بندی ساعت در بین دریافت کرد.
• ۱۹۱۱: با فلورانس فرانسیس می کراتی (Florence Frances May Crotty) ازدواج کرد.
• ۱۹۱۴: یک ساعت مچی ۲۵ میلی‌متری رولکس، گواهینامه کلاس “A” را از رصدخانه کیو (Kew Observatory) دریافت کرد.
• ۱۹۱۴: جنگ جهانی اول آغاز شد.
• ۱۹۱۹: دفتر مرکزی رولکس را به ژنو در سوئیس منتقل کرد.
• ۱۹۲۰: شرکت «مونتر رولکس اس.ای» (Montres Rolex S.A.) را در ژنو ثبت کرد.
• ۱۹۲۵: لوگوی معروف تاج پنج‌پر رولکس را به عنوان علامت تجاری ثبت کرد.
• ۱۹۲۶: حق اختراع «رولکس اویستر» (Rolex Oyster)، اولین ساعت مچی ضدآب و ضدگردوغبار دنیا را به نام خود ثبت کرد.
• ۱۹۲۷: صفحه‌ی اول روزنامه «دیلی میل» (Daily Mail) را رزرو کرد تا به دنیا اعلام کند که ساعت ضدآب رولکس اویستر از شنای ۱۵ ساعته «مرسدس گلایتز» در کانال مانش جان سالم به در برده است.
• ۱۹۳۱: روتور «پرپچوال» (Perpetual)، مکانیزمی برای کوک کردن اتوماتیک موتور ساعت را توسعه داد و به ثبت رساند.
• ۱۹۳۹: جنگ جهانی دوم آغاز شد.
• ۱۹۴۴: پس از فوت همسرش، «بنیاد هانس ویلسدورف» را تأسیس کرد و ۱۰۰ درصد سهام خود را به این بنیاد منتقل کرد.
• ۱۹۴۵: به مناسبت چهلمین سالگرد تأسیس شرکت، از مدل «رولکس دیت‌جاست» (Rolex Datejust) رونمایی کرد.
• دهه ۱۹۵۰: دهه‌ای طلایی برای رولکس و معرفی مدل‌های معروفی چون: اکسپلورر، ساب‌مارینر، جی‌ام‌تی مستر، میلگوس، دی‌دیت و لیدی-دیت‌جاست.
• ۱۹۶۰: در تاریخ ۶ ژوئیه در ژنو، سوئیس درگذشت.

درباره هانس ویلسدورف

هانس ابرهارد ویلهلم ویلسدورف در سال ۱۸۸۱ در باواریا به عنوان دومین پسر آنا و فردیناند ویلسدورف به دنیا آمد. اما تا سن ۱۲ سالگی، هانس ویلسدورف یتیم شد و به یک مدرسه شبانه‌روزی فرستاده شد، جایی که تحصیلات خوبی دریافت کرد. علاقه‌ی او به زبان‌آموزی بعدها به نقطه عطفی در زندگی‌اش تبدیل شد و توانایی‌اش در صحبت به زبان‌های فرانسوی و انگلیسی، در کنار زبان مادری‌اش آلمانی، راه را برای کار در خارج از کشور برای او هموار کرد.

در سال ۱۹۰۰، هانس ویلسدورف کارش را برای شرکت «کونو کورتن» در شهر لاشو-د-فوند سوئیس آغاز کرد. کونو کورتن صادرکننده ساعت‌های جیبی سوئیسی بود و هانس مسئولیت مکاتبات به سه زبان را بر عهده داشت. این تجربه اولیه در فروش بین‌المللی ساعت، بعدها نقشی حیاتی در آینده کاری ویلسدورف ایفا کرد.

در طول اقامتش در سوئیس، هانس ویلسدورف با شرکت سازنده موتور ساعت «اگلر» در شهر نزدیک بین آشنا شد. اگلر در حال تولید موتورهای خام (ebauches) کوچک با چرخ‌دنگ‌های اهرمی بود؛ ایده‌آل برای ساعت‌های مچی، که با وجود تمسخر مردان در آن زمان، ویلسدورف آینده ساعت‌ها را در آن‌ها می‌دید. در سال ۱۹۰۳، هانس ویلسدورف به لندن نقل مکان کرد تا برای یک شرکت ساعت‌سازی دیگر کار کند.

او سپس با برادرزن خود، آلفرد جیمز دیویس، شریک شد و این دو نفر در سال ۱۹۰۵ شرکت «ویلسدورف و دیویس» را تأسیس کردند. تخصص شرکت آن‌ها صادرات ساعت—هم جیبی و هم مچی—در سراسر امپراتوری بریتانیا بود.

اما همانطور که خود هانس ویلسدورف در کتاب «داستان رولکس» (منتشر شده در سال ۱۹۴۸) تعریف می‌کند: «در آن روزها، ساعت مچی یک شوخی به حساب می‌آمد. آن چند نفری هم که ساعت مچی می‌بستند، مسخره می‌شدند.» او اضافه می‌کند: «مردم می‌گفتند ساعتی با چنین مکانیزم کوچک و ظریفی، هرگز نمی‌تواند در برابر حرکات شدید دست و بازو مقاومت کند. و البته، برای اینکه دقیق باشد، زیادی کوچک بود.»

ویلسدورف به این انتقادات بی‌توجهی کرد؛ او مطمئن بود که «ساعت مچی آینده درخشانی در پیش دارد» و با تمام قوا چشم‌انداز خود را برای کنار زدن ساعت‌های جیبی توسط ساعت‌های مچی به عنوان ابزار اصلی نمایش زمان، دنبال کرد. او «بزرگ‌ترین سفارش ساعت مچی که تا آن زمان ثبت شده بود» را به شرکت اگلر در بین داد.

سرآغاز داستان رولکس

تنها در عرض سه سال، شرکت «ویلسدورف و دیویس» به یکی از بازیگران اصلی تجارت ساعت در بریتانیا تبدیل شد. به همین دلیل این دو شریک به این فکر افتادند که بهتر است یک نام تجاری برای حک کردن روی صفحه ساعت‌هایی که صادر می‌کردند، انتخاب کنند. این ایده برخلاف عرف آن زمان بود که نام واردکننده روی صفحه یا موتور ساعت حک می‌شد. اما هانس ویلسدورف یک بار دیگر هنجارها را نادیده گرفت، چون آینده متفاوتی را در ذهن داشت. او در سال ۱۹۰۸ نام «رولکس» را به عنوان یک علامت تجاری برای شرکت «ویلسدورف و دیویس» ثبت کرد.

طبق روایات خود شرکت، یک غول چراغ جادو اسم «رولکس» را در گوش هانس ویلسدورف زمزمه کرده، آن هم زمانی که در لندن سوار یک اتوبوس دوطبقه اسبی بوده است! چه این داستان جادویی را باور کنیم یا نه، چیزی که حقیقت دارد این است که نام «رولکس» ایده‌آل بود، چون به خاطر سپردنش آسان بود، تلفظش در هر زبانی ساده بود و مهم‌تر از همه، آنقدر کوتاه بود که روی صفحه ساعت کنار نام واردکننده جا شود.

هانس ویلسدورف اعتراف می‌کند که نام رولکس از اول با استقبال طوفانی روبرو نشد: «اولش جرئت کردم اسم «رولکس» را فقط روی یکی از هر شش ساعت حک کنم، به این امید که آن ساعت راهش را پیدا کند و فروخته شود.» او کم‌کم ساعت‌های بیشتری را با نام رولکس علامت‌گذاری کرد و در کمتر از دو دهه، همه ساعت‌هایشان با افتخار نام رولکس را بر خود داشتند.

در سال ۱۹۱۰، ویلسدورف یک ساعت رولکس را به مرکز رسمی رتبه‌بندی ساعت در بین فرستاد و آن ساعت به عنوان اولین ساعت مچی دنیا که گواهی دقت کرونومتریک سوئیس را دریافت کرده بود، بازگشت. در ۱۵ ژوئیه ۱۹۱۴، رصدخانه کیو در بریتانیا به یک ساعت مچی کوچک ۲۵ میلی‌متری رولکس، گواهی دقت کلاس “A” را اعطا کرد؛ افتخاری که تا پیش از آن فقط مخصوص کرونومترهای دریایی بود.

کمتر از دو هفته بعد، در ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴، اتریش-مجارستان به صربستان اعلان جنگ داد و عملاً جنگ جهانی اول آغاز شد.

رولکس به سوئیس نقل مکان می‌کند

تا سال ۱۹۱۴، دفتر مرکزی هانس ویلسدورف در لندن بیش از ۶۰ کارمند داشت و مرکز صادرات به تمام بازارهایی بود که شرکت با آنها کار می‌کرد. اما در سال ۱۹۱۵، دولت بریتانیا یک عوارض گمرکی سنگین ۳۳.۳ درصدی روی ساعت‌ها وضع کرد. به همین دلیل، هانس ویلسدورف مجبور شد عملیات صادرات خود را به دفاترش در شهر بین سوئیس منتقل کند که به لطف روابط تجاری با شرکت اگلر، از چند سال قبل فعال بود.

هانس ویلسدورف در سال ۱۹۱۹ دفتر رولکس در ژنو را به عنوان مالک انحصاری تأسیس کرد و در سال ۱۹۲۰، شرکت «مونتر رولکس اس.ای» در ژنو به ثبت رسید. به این ترتیب، کارخانه بین به مرکز تولید موتور تبدیل شد، در حالی که دفتر ژنو جایی بود که طراحی و بازاریابی ساعت‌های رولکس در آن انجام می‌شد. از آن پس، دفتر مرکزی رولکس دیگر در انگلستان نبود، بلکه در سوئیس مستقر شد.

سال ۱۹۲۶ برای هانس ویلسدورف و رولکس سالی پرمشغله بود. در ماه ژوئیه، او حق اختراع سیستم کوک «پل پرگو» و «ژرژ پرت» را خرید؛ سیستمی که در آن دسته کوک به بدنه ساعت پیچ می‌شد تا یک مهروموم ضدآب ایجاد کند. در همان ماه، او نام «اویستر» (Oyster به معنی صدف) را ثبت کرد. در اکتبر همان سال، او حق اختراع یک قاب ساعت ضدآب را به ثبت رساند که از سیستم پرگو/پرت استفاده می‌کرد اما شامل بهبودها و اصلاحات فراوان دیگری نیز بود. در سال ۱۹۲۶، قاب معروف «رولکس اویستر» به عنوان اولین ساعت مچی ضدآب و ضدگردوغبار جهان متولد شد.

سال بعد، ویلسدورف ساعت رولکس اویستر را به دست «مرسدس گلایتز» بست که می‌خواست کانال مانش را شنا کند. پس از بیش از ۱۰ ساعت ماندن در آب سرد، ساعت رولکس اویستر سالم و دست‌نخورده بیرون آمد. بلافاصله پس از آن، این استاد بازاریابی، صفحه اول روزنامه دیلی میل را رزرو کرد تا «بزرگ‌ترین پیروزی در ساعت‌سازی» را که توسط رولکس به دست آمده بود، اعلام کند. اینطور بود که مفهوم «سفیر برند» یا همان «برند امبَسِدِر» برای اولین بار در دنیا شکل گرفت.

نقطه عطف بزرگ بعدی در کل تاریخ رولکس، ساخت اولین مکانیزم ساعت خودکوک جهان بود که در سال ۱۹۳۱ به یک «روتور پرپچوال» مجهز شد. این روتور، زمانی که ساعت روی مچ صاحبش قرار دارد، به آرامی و بی‌صدا آن را کوک می‌کند. ترکیب قاب ضدآب اویستر و موتور اتوماتیک پرپچوال، مدل «اویستر پرپچوال» را به وجود آورد که تا به امروز، هسته‌ی اصلی تقریباً تمام ساعت‌های رولکس است.

توسعه امپراتوری رولکس

با در دست داشتن فرمول ساخت کرونومترهای اتوماتیک ضدآب، رقابت برای هانس ویلسدورف و رولکس آغاز شد. پس از موفقیت تجربه واقعی مرسدس گلایتز با ساعت اویستر، ویلسدورف به دنبال فرصت‌های برجسته دیگری برای آزمایش ساعت‌های رولکس در شرایط سخت بود. در ازای تأمین ساعت‌های رولکس، او از استفاده‌کنندگان می‌خواست تا بازخورد خود را در مورد عملکرد ساعت‌ها به او بدهند تا بتواند در صورت لزوم بهبودهای لازم را اعمال کند.

در سال ۱۹۳۳، اولین هیئت اعزامی برای پرواز بر فراز اورست به ساعت‌های رولکس اویستر مجهز شد. راننده‌ای به نام سِر مالکوم کمبل نیز زمانی که با خودروی «بلو برد» خود در پیست نمک بونویل در یوتا رکورد سرعت زمینی بیش از ۳۰۰ مایل بر ساعت را ثبت کرد، یک رولکس بر دست داشت.

سال ۱۹۴۵ چهلمین سالگرد تأسیس شرکت ویلسدورف بود، بنابراین او این رویداد را به بهترین شکلی که بلد بود جشن گرفت: با یک مدل جدید رولکس به نام «دیت‌جاست» (Datejust). رولکس دیت‌جاست اولین کرونومتر مچی جهان بود که تاریخ را به جای یک عقربه معمولی، از طریق یک پنجره روی صفحه نمایش می‌داد. این ساعت همچنین یک بند جدید به نام «جوبیلی» (Jubilee) داشت. دیت‌جاست به یکی از مشهورترین مدل‌های ساعت رولکس تبدیل شد و بند جوبیلی هنوز هم یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر مجموعه این برند است.

پس از جنگ جهانی دوم، هانس ویلسدورف ساعت‌های رولکس ویژه‌ای را به قهرمانان آن دوران هدیه داد. در سال ۱۹۴۶، پنجاهمین هزارمین ساعت رولکس که رسماً به عنوان کرونومتر سوئیسی تأیید شده بود (یک اویستر پرپچوال از طلای زرد)، به ژنرال هانری گیزان، فرمانده کل ارتش سوئیس در طول جنگ جهانی دوم، اهدا شد. صدهزارمین کرونومتر رولکس (یک دیت‌جاست از رزگلد) در سال ۱۹۴۸ به وینستون چرچیل، نخست‌وزیر بریتانیا در بخش عمده جنگ جهانی دوم، هدیه داده شد. در سال ۱۹۵۱، صدوپنجاهمین هزارمین کرونومتر رولکس (یک دیت‌جاست از طلای زرد) به ژنرال دوایت دی. آیزنهاور، که به عنوان فرمانده عالی نیروهای متفقین در اروپا در طول جنگ جهانی دوم خدمت می‌کرد (و بعداً سی‌وچهارمین رئیس‌جمهور ایالات متحده شد)، تقدیم شد.

دهه ۱۹۵۰ شاهد گسترش سریع کاتالوگ رولکس با مجموعه‌ای از مدل‌های جدید بود که به عنوان ابزارهایی برای نیازهای خاص ساخته شده بودند. هانس ویلسدورف، طبق معمول، هیئت اعزامی بریتانیا به قله اورست در سال ۱۹۵۳ را با ساعت‌های رولکس مجهز کرد. پس از آنکه تنزینگ نورگی و ادموند هیلاری با موفقیت به عنوان اولین انسان‌های ثبت‌شده به قله رسیدند، ویلسدورف در اواخر همان سال ساعت «رولکس اکسپلورر» را به افتخار دستاوردشان عرضه کرد. سال ۱۹۵۳ همچنین سالی بود که «ساب‌مارینر» به عنوان یک ساعت غواصی تخصصی—و اولین ساعتی که تا عمق ۱۰۰ متر مقاوم بود—برای غواصان آن دوران عرضه شد. در سال ۱۹۵۵، «رولکس جی‌ام‌تی مستر» عرضه شد که برای خلبانان شرکت «پن امریکن» برای ردیابی دو منطقه زمانی توسعه یافته بود. سال ۱۹۵۶ سال دو ساعت مهم رولکس بود: «میلگوس» ضدمغناطیس برای جامعه علمی و «دی‌دیت پرزیدنت» فوق‌العاده لوکس برای افراد قدرتمند و تأثیرگذار جهان. مدل «لیدی-دیت‌جاست»، که نسخه زنانه کرونومتر رولکس با پنجره تاریخ بود، در سال ۱۹۵۷ به کاتالوگ اضافه شد.

میراث هانس ویلسدورف

در سال ۱۹۴۴، یک تراژدی برای بنیان‌گذار رولکس رقم خورد و همسر محبوبش، فلورانس، از دنیا رفت. او سال بعد «بنیاد هانس ویلسدورف» را تأسیس کرد و ۱۰۰ درصد سهام مالکیت خود در رولکس را به این بنیاد واگذار کرد.

بنیاد هانس ویلسدورف تا به امروز مالکیت و کنترل رولکس را در دست دارد و بخش بزرگی از درآمد خود را به صورت محتاطانه به اهداف خیریه مختلف اهدا می‌کند.

هانس ویلسدورف بعدها با «برتا “بتی” متلر» ازدواج کرد. شایعه شده که همسر دومش، «بتی»، در اختراع لنز بزرگ‌نمایی «سایکلوپس» (Cyclops) بی‌تأثیر نبوده، چون برای خواندن تاریخ ریز روی صفحه مشکل داشته است. سایکلوپس در سال ۱۹۵۳ به مدل دیت‌جاست اضافه شد و از آن زمان به یکی از اجزای ضروری تقریباً تمام ساعت‌های رولکس دارای پنجره تاریخ تبدیل شده است.

اگرچه هانس ویلسدورف در سال ۱۹۶۰ درگذشت، میراث او در ساعت‌های رولکس که در سراسر جهان شناخته شده و مورد علاقه هستند و از طریق کارهای بشردوستانه بنیادی که نام او را یدک می‌کشد، زنده است. او یک کارآفرین فوق‌العاده و یک رویاپرداز خلاق بود که هیچوقت قبول نکرد کاری را فقط به این دلیل انجام دهد که «همیشه اینطوری انجام می‌شده». در عوض، او به طور مداوم مرزهای ساعت‌سازی، تجارت و بازاریابی را جابجا کرد که نه تنها منجر به موفقیت بزرگ خودش شد، بلکه اثری پاک‌نشدنی بر فرهنگ نیز بر جای گذاشت. هانس ویلسدورف با خلق یکی از موفق‌ترین برندهای تاریخ، یک نماد ابدی از موفقیت را هم در قالب ساعت رولکس به وجود آورد.