آیا اسکنرهای امنیتی فرودگاه برای ساعت مچی ما خطرناک هستند؟

هر سال میلیون‌ها ساعت مچی از گیت‌های امنیتی فرودگاه‌ها رد میشن. اما ساعت‌های مکانیکی واقعاً چقدر در برابر این بازرسی‌ها در امان هستن؟

عبور از اسکنرهای امنیتی فرودگاه یکی از معمولی‌ترین تجربه‌های ما در دنیای امروزه، اما با کمال تعجب، پیدا کردن یک جواب قطعی برای این سوال که «آیا تکنولوژی‌های اسکن امروزی به ساعت مچی شما آسیب می‌زنن یا نه؟» کار خیلی سختیه. فقط در آمریکا، سازمان امنیت حمل و نقل (TSA) سالانه بیش از ۷۵۰ میلیون مسافر رو بازرسی می‌کنه که تعداد نامشخصی از اون‌ها ساعت به دست دارن؛ هرچند فکر می‌کنم با اطمینان می‌شه گفت این عدد هم میلیونیه.

طبق اعلام فدراسیون صنعت ساعت‌سازی سوئیس (FH)، بزرگترین صادرکنندگان ساعت در جهان – یعنی چین، هنگ‌کنگ، آمریکا، آلمان و سوئیس – در مجموع حدود ۶۷۵ میلیون ساعت در سال گذشته صادر کردن. حالا اگه ۴۰ میلیون ساعت صادر شده از ژاپن رو هم به این عدد اضافه کنید، می‌بینید که با چه ارقام سرسام‌آوری طرفیم. از بین این صدها میلیون ساعت، قطعاً تعداد زیادی از اون‌ها باید از زیر دستگاه‌های اسکنر فرودگاه رد بشن. اما سوال اینجاست: آیا ساعت‌های مکانیکی واقعاً از اثرات این دستگاه‌ها در امان هستن؟

اسکنرهای مختلف از تکنولوژی‌های متفاوتی استفاده می‌کنن و هرکدوم با بخشی از طیف الکترومغناطیس کار می‌کنن. اولین نکته‌ای که باید بهش توجه کنیم اینه که بیشتر امواج الکترومغناطیسی، مثل امواج رادیویی، مایکروویو، نور مرئی و حتی تشعشعات قوی‌تری مثل گاما و اشعه ایکس، هیچ تأثیری روی ساعت‌های مکانیکی ندارن. مقصر اصلی معمولاً میدان‌های مغناطیسی‌ان. پس دو تا سوال اصلی پیش میاد: اول اینکه آیا اصلاً اسکنری وجود داره که از میدان مغناطیسی برای پیدا کردن اشیای مشکوک استفاده کنه؟ و دوم، اگه اینطور باشه، آیا شدت این میدان‌ها اونقدر هست که روی یه ساعت مدرن تأثیر بذاره؟

اسکنرهای تمام‌بدن (موج میلی‌متری) و دستگاه‌های اشعه ایکس

در فرودگاه‌ها معمولاً با دو نوع دستگاه اسکن اصلی روبرو می‌شیم. یکی همون دستگاه‌های اشعه ایکسه که کیف دستی، کفش و بقیه وسایل شخصی‌مون رو از داخلش رد می‌کنیم. نوع دوم، اسکنرهای تمام‌بدنی هستن که بعد از درآوردن کت، کمربند، کفش و خالی کردن جیب‌ها، باید برای چند لحظه داخلشون بایستیم (بعضی‌ها پابرهنه داخلش می‌ایستن که به نظر کار بهداشتی‌ای نمیاد!).

خبر خوب اینه که دستگاه‌های اشعه ایکس برای ساعت‌های مکانیکی کاملاً بی‌خطرن. اشعه ایکس خاصیت مغناطیسی نداره و میدان مغناطیسی هم تولید نمی‌کنه. میدان‌های مغناطیسی معمولاً از حرکت بارهای الکتریکی (مثل جریانی که توی سیم‌پیچ موتور الکتریکی حرکت می‌کنه) یا از آهنرباهای دائمی (مثل آهنربای درِ لپ‌تاپ، قفل‌های مگنتی کیف و قاب موبایل) به وجود میان. دستگاه‌های اشعه ایکس فرودگاه، مثل هر دستگاه اشعه ایکس دیگه‌ای، بر اساس تفاوت چگالی مواد کار می‌کنن (برای همینه که باهاش می‌شه استخوان‌های بدن رو دید، چون استخوان از بافت‌های اطرافش چگال‌تره). این دستگاه‌ها موقع کار با هیچ ماده‌ای میدان مغناطیسی تولید نمی‌کنن و خودشون هم تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار نمی‌گیرن.

نوع دوم اسکنر، همونیه که داخلش می‌ایستیم. این دستگاه‌ها از امواج مایکروویو میلی‌متری استفاده می‌کنن که می‌تونن از یک لایه لباس عبور کنن و چیزی که زیرش پنهان شده رو «ببینن». امروزه این اسکنرها دیگه تصویر واقعی بدن شما رو نشون نمیدن؛ به جاش، اگه چیز مشکوکی پیدا کنن، اون ناحیه روی یک آدمک کامپیوتری روی مانیتور مأمور TSA مشخص می‌شه. در این مرحله ممکنه ازتون بپرسن که همه چیز رو از جیب‌تون درآوردید یا با یه فلزیاب دستی اون ناحیه رو بررسی کنن یا حتی بازرسی بدنی بشید. طبق گفته‌ی خود TSA: «تکنولوژی تصویربرداری موج میلی‌متری از امواج الکترومغناطیسی بی‌ضرر برای شناسایی تهدیدهای احتمالی استفاده می‌کنه که روی یک طرح کلی از بدن انسان مشخص می‌شن. اگه هشداری وجود نداشته باشه، یک علامت “OK” روی صفحه نمایش داده می‌شه.»

این اسکنرها هم درست مثل دستگاه‌های اشعه ایکس، از میدان مغناطیسی استفاده نمی‌کنن و در نتیجه، نمی‌تونن روی ساعت مکانیکی شما تأثیری بذارن. جالبه بدونید که نه دستگاه‌های اشعه ایکس و نه اسکنرهای موج میلی‌متری، روی ساعت‌های کوارتز هم تأثیری ندارن. ممکنه بخش‌هایی از خود این ماشین‌آلات میدان‌های مغناطیسی ضعیفی تولید کنن، اما چون شدت میدان مغناطیسی با فاصله گرفتن به سرعت کم می‌شه، این میدان‌ها اونقدر قوی نیستن که روی ساعت شما اثر بذارن؛ درست همونطور که آهنربای درِ لپ‌تاپ‌تون موقع تایپ کردن، روی ساعت‌تون تأثیر نمیذاره.

فلزیاب‌های دروازه‌ای و دستی (گیت‌ها و راکت‌ها)

اما نوع دیگه‌ای از اسکنر که ممکنه باهاش روبرو بشید، فلزیاب‌های دروازه‌ای (که از داخلشون رد می‌شیم) یا فلزیاب‌های دستی (راکت‌ها) هستن. این دستگاه‌ها میدان مغناطیسی تولید می‌کنن. با این حال، شدت این میدان‌ها اونقدر ضعیفه که روی ساعت‌های مدرن با فنرهای تعادل (Balance Spring) از نوع Nivarox تأثیری نداره.

یک مطالعه در سال ۲۰۰۳ که در ژورنال Health Physics منتشر شده، نشون می‌ده که میدان مغناطیسی تولید شده توسط اسکنرهای دروازه‌ای حداکثر ۲۹۹ آمپر بر متر (A/m) و برای فلزیاب‌های دستی حدود ۶ آمپر بر متر هست. در حالی که فنرهای تعادل مدرن از آلیاژ Nivarox با استاندارد ISO 764 برای ساعت‌های «ضدمغناطیس» مطابقت دارن. این استاندارد میگه یک ساعت برای اینکه «آنتی‌مگنتیک» حساب بشه، باید بعد از قرار گرفتن در معرض یک میدان مغناطیسی به قدرت ۴۸۰۰ آمپر بر متر، خطای روزانه‌اش بیشتر از ۳۰± ثانیه نشه. این یعنی استاندارد مقاومت ساعت شما چندین برابر قوی‌تر از چیزیه که در گیت فرودگاه باهاش روبرو می‌شید.

و البته، اگه ساعت شما فنر تعادل سیلیکونی داشته باشه، دیگه مغناطیسی شدن کلاً بی‌معنیه. مثلاً هر ساعتی که گواهی Master Chronometer داشته باشه، در برابر میدان‌های مغناطیسی هزاران برابر قوی‌تر از چیزی که توی فرودگاه باهاش روبرو می‌شید هم کاملاً مقاومه و خم به ابرو نمیاره.

پس بالاخره ساعت رو دربیاریم یا نه؟

نکته عجیب اینجاست که من نتونستم هیچ توصیه‌ی مشخصی از طرف TSA درباره‌ی همراه داشتن ساعت موقع عبور از گیت پیدا کنم. گاهی اوقات (هرچند نه همیشه) به من گفته شده که می‌تونم با ساعت روی مچم از اسکنر بدن رد بشم. معمولاً خودم موقعی که تو صف منتظرم، ساعت رو درمیارم و میذارم تو جیب کتم. با توجه به اینکه صدها میلیون نفر هر سال از این گیت‌ها رد می‌شن و احتمالاً میلیون‌ها نفرشون هم ساعت‌های مکانیکی دارن که یا از اسکنر بدن رد می‌شه یا از دستگاه اشعه ایکس، منطقی به نظر می‌رسه که اگه این دستگاه‌ها می‌تونستن ساعت رو مغناطیسی کنن، تا الان همه ازش خبردار شده بودن.

با این حال عجیبه که TSA برای چنین موقعیت رایجی یک دستورالعمل رسمی نداره. اون‌ها حتی برای فیلم‌های عکاسی آنالوگ توصیه‌های رسمی دارن، پس نمی‌شه گفت که با تکنولوژی‌های قدیمی سر جنگ دارن!

شاید ریسک این قضیه اونقدر کمه که نزدیک به صفره و برای همین اصلاً نیازی به توضیح دادنش نمی‌بینن. من یک پیام مستقیم به صفحه‌ی فیسبوک TSA (که یکی از راه‌های رسمی‌شون برای پاسخ به سوالات مردمه) فرستادم و یک جواب خیلی کلی گرفتم که می‌گفت «جواهرات بزرگ و حجیم» (که خداییش خیلی از ساعت‌های مکانیکی رو شامل می‌شه) باید درآورده بشن. TSA میگه: «برای جلوگیری از جا گذاشتن وسایل شخصی، به مسافران توصیه می‌کنیم وسایل خودشون رو قبل از ورود به ایست بازرسی، داخل کیف دستی‌شون قرار بدن.» اما به نظر می‌رسه این توصیه بیشتر برای جلوگیری از گم شدن وسایل باشه تا چیز دیگه. به نظر میاد تصمیم‌گیری در این مورد تا حدی به خود مأمورای گیت بستگی داره؛ چون تنوع جواهرات (و بیاید قبول کنیم، از نظر TSA ساعت لوکس شما هم یک نوع جواهره) اونقدر زیاده که نمیشه برای همه موارد یک قانون مشخص گذاشت.

راستش رو بخواید، من بیشتر نگران دزدیده شدن ساعتم هستم تا مغناطیسی شدنش. به نظر می‌رسه دومی اصلاً مشکلی ایجاد نمی‌کنه، اما اولی می‌تونه یک دردسر خیلی بزرگ باشه. اینجا هم مثل خیلی از جنبه‌های زندگی مدرن، احتیاط شرط عقله.

سوالات متداول

آیا می‌تونم ساعت مکانیکی‌ام رو موقع عبور از گیت امنیتی فرودگاه دستم نگه دارم؟
بله، معمولاً همراه داشتن ساعت‌های مکانیکی در حین عبور از گیت‌های امنیتی فرودگاه بی‌خطره. دستگاه‌های اشعه ایکس و اسکنرهای موج میلی‌متری از میدان مغناطیسی استفاده نمی‌کنن و روی ساعت شما تأثیری ندارن. فلزیاب‌ها میدان مغناطیسی ضعیفی تولید می‌کنن که برای تأثیر گذاشتن روی ساعت‌های مکانیکی مدرن کافی نیست.

آیا اسکنرهای اشعه ایکس فرودگاه روی ساعت‌های مکانیکی یا اتوماتیک تأثیر میذارن؟
خیر. اسکنرهای اشعه ایکس اشیاء رو بر اساس چگالی تشخیص میدن و میدان مغناطیسی تولید نمی‌کنن. این دستگاه‌ها برای ساعت‌های مکانیکی و اتوماتیک کاملاً بی‌خطر هستن.

آیا فلزیاب‌های فرودگاه می‌تونن ساعت رو مغناطیسی کنن؟
فلزیاب‌های فرودگاه میدان مغناطیسی تولید می‌کنن، اما شدت اون خیلی پایینه. این سطح از میدان مغناطیسی بسیار کمتر از مقداریه که برای مغناطیسی کردن یک ساعت مدرن، به خصوص ساعت‌هایی با فنر تعادل Nivarox یا قطعات سیلیکونی، لازمه.

آیا لازمه قبل از عبور از بازرسی TSA ساعتم رو دربیارم؟
قانون ثابتی از طرف TSA برای درآوردن ساعت وجود نداره. بعضی از مأمورها ممکنه از شما بخوان ساعت‌تون رو دربیارید (به خصوص اگه بزرگ و حجیم باشه)، اما اغلب این موضوع به تشخیص خودتون بستگی داره. خیلی از مسافرها برای راحتی و امنیت بیشتر، ساعت‌شون رو در جیب کت یا کیف دستی‌شون میذارن.

آیا ساعت‌های لوکس مثل رولکس از اسکنرهای فرودگاه در امان هستن؟
بله. اسکنرهای فرودگاه، چه از نوع اشعه ایکس و چه موج میلی‌متری، میدان مغناطیسی به اندازه‌ای قوی تولید نمی‌کنن که روی ساعت‌های لوکس تأثیر بذاره. ساعت‌هایی که دارای گواهی‌هایی مثل Master Chronometer یا استاندارد ISO 764 هستن، به طور ویژه‌ای در برابر تداخلات مغناطیسی مقاوم‌سازی شدن.